Tokioda dengizdan oqib kelib dengizga quyiluvchi bir daryo bor. Bu daryo shahar markazida joylashgani uchun daryoning ikki qirgʻoqi odamlar sayr qiladigan, bolalar oʻynaydigan soʻlim goʻshaga aylantirilgan.
Goh-gohida kitob oʻqish uchun oʻsha yerga borar edim. Bu gal ham bordim. Tinch, osoyishta joy. Har doimgidek, yaponlar sayr qilib yuribdi. Kimdir kitob oʻqiyapti, kimdir itini sayrga olib chiqqan, kimdir musiqa tinglayapti, kimdir yugurish mashqlarini bajarayapti, bir nechta bolalar maxsus bolalar maydonchasida oʻynayapti.
Bolalar maydonchasiga yaqin joyga joylashdim. Toʻsatdan, bir 3-4 yoshlar atrofidagi yapon bolacha yuguraman deb yiqilib tushdi va bolalarcha begʻuborlik bilan oʻksinib yigʻlayapti. Oʻrnidan turmay, kimdir kelib koʻtarib turgʻizib qoʻyishini, erkalab ovutishini kutayotgandek yigʻlayapti. Bizni oʻzbek mentalitetimizdan, bolajonligimizdan kelib chiqib qaraydigan boʻlsak, begona boʻlishidan qatʼiy nazar ovutishga yordamga oshiqamiz.
Qisqa fursat ichida hayolimga shunday fikrlar keldi-da, oʻzimcha gʻudranib, nahotki, jondan aziz farzanding yiqilib yigʻlab oʻtiribdi borib ovutmasang, xavotir olmasang degan maʼnoda, nariroqda turgan ayollarga xayolan murojaat qildim. U yerda turgan ikki uchta ayol holatni koʻrib pinagini ham buzmadi.
Xullas, oʻrnimdan turdim-u , yugurib borib bolakayni turgʻizib qoʻydim, kiyimidagi changlarini qoqib, ovutdim. Shu payt bir ayol biz tomonga kela boshladi. Fahmladimki, bolaning onasi. Kelib rahmat aytsa kerak degan holatga tayyor turgan miyamga bolgʻa bilan urganday boʻldi. Ayol kelib baqirib- baqirib meni urishib ketdi. Nima deyishimni, nima qilishimni bilmay qoldim. Yaxshilik qilganimga javobing shumi dedim-u, buzilgan kayfiyatda oʻz “skameyka”mga borib oʻtirdim. Bunaqa kayfiyatda kitob ham oʻqib boʻlmaydi, sayr ham qilib boʻlmaydi. Qayerdan ham, shu ishni qildim, aybsiz aybdor boʻldimmi? Yoki xaqiqatdan ham aybdormanmi, kabi bir qancha savollar qiynab, jahlim chiqib uyga qaytaman deb turganimda, haligi ayol yana men tomonga kela boshladi.
Bu safar miyam boshqa holatga tayyor edi, jahl bilan achchiq gapirib tashlayman deb turgandim. Ammo, haligi ayol bu safar juda muloyimlik bilan, yaponlarga xos madaniyat bilan gap boshladi:
– Boya boʻlib oʻtgan voqea uchun chin qalbimdan uzr soʻrayman. Juda ham yaxshi (mehribon) inson ekansiz. Sizni urushmasam ham boʻlar edi. Ammo, xatti-harakatingiz mening farzandimning kelajagi uchun, tarbiyasi uchun yomon taʼsir qilar edi.
– Nimaga? Men nima yomon ish qildim? Yordam berdim, xolos.
– Toʻgʻri, siz yordam qildingiz. Ammo, bir tomondan katta zarar ham qildingiz. Hozir bolam yiqilib tushib, kimdir kelib turgʻizib qoʻysin deb yigʻlab yotibdi, men yoki boshqa odam turgʻazsa, u oʻrganib qoladi. Kelajakda ham biror qiyinchik boshiga tushsa, qoqilsa, kimnidir yordamini kutib yashaydigan boʻlib qoladi. Oʻzining qoʻlidan hech narsa kelmaydigan boʻlib qoladi. Siz kelajakda ham meni farzandimni turgʻizib qoʻyaman, qiyinchilikka tushsa yordam beraman desangiz, boʻyningizga olsangiz, bemalol yordam qilavering. Qila olmaysiz-a? Bu holat imkonsiz. Bugungi holat uchun uzr soʻrayman. Xayr.
– Farzandingiz buyuk inson boʻlsin. Ming bora uzr.
Anchadan beri oʻylayman bu voqeani. Koʻpchilik yaponlarning nima sababdan birovdan uncha-bunchaga yordam soʻramasligining sababini tushundim. Koʻp sonli yaponlar qiyinchilikda uxlamasdan, oʻqib ishlayotganlarini koʻrib hayron qolasiz. Qaysidir akasi, tanish-bilishni ishga solib biror bir ishini hal qilayotganlarini deyarli koʻrmaysiz. Koʻpchilik qismi, farzandlarining kontrakt pullarini toʻlashmaydi. Oʻzlari arubaito (soatbay ish) qilib toʻlashadi. Yoki davlatdan kredit olib oʻqishadi. Oʻqishni bitirgandan keyin necha yillar davomida oyligidan ushlab qolishadi. Oʻrgansa, arziydi.
Xalqimiz juda bolajon, mehribon. Bu tahsinga loyiq, albatta. Faqat bolalarimiz biroz mustaqil boʻlishiga qoʻyib bersak, kelajakda oʻz oilasi, kasbini mustaqil boshqara oladigan insonlar boʻlib yetishadi.
Bahodir ISKANDAROV
