Xorazm — har yili dunyoning turli burchaklaridan minglab sayyohlarni oʻziga jalb etuvchi ajoyib manzaralar, qadimiy tarihiy maskanlarga toʻla gʻaroyib oʻlka! Amudaryo adrlariga yonma-yon joylashgan Urganch shahri esa viloyat oʻtmishi, buguni va kelajagini oʻzida mujassamlashtirgan betakror maskan!
Urganch shahri aeroportidan chiqqan zahoti jahonga tanilgan allomalar – Muhammad al Xorazmiy, Abu Rayxon Beruniy hazratlari ramziy maqbarasi sahnidagi bulutlarga yetgudek shox otgan mahobatli daraxtlar haybati ila yoshi oʻn asrga teng allomalarni ulugʻlab, alqab oʻzbek xalqi tarixi buyukligini ifodalab turadi.
Avesto va Jaloladdin Manguberdi maydonlari ayni chogʻda ziyoratchilar qadami uzilmaydigan maskanga aylangan. Shovot boʻylari sahnida qad tiklagan koʻkka boʻy choʻzgan daraxtlar, chamandek ochilgan gullar bahri dilingizni ochadi. Mamlakat iqtisodiyotiga munosib hissa qoʻshayotgan karxonalar, bir-biri bilan boʻylashgan goʻzal binolar, sayyohlarga munosib xizmat koʻrsatayotgan mehmonxonalar shahar koʻrkiga koʻrk qoʻshib turadi.
— Xorazmga birinchi kelishim-deydi toshkentlik yosh kasbdoshimiz.-Onam bilan singlimni ziyoratga olib keldim. Qadimiy Xiva, betakror Urganch bizni hayratda qoldirdi. Xorazmning oʻziga xos gujumlar maskani ekanidan ham hayratlandik.
Urganch shahrining qoq yuragida yana bir goʻzal maskan bor. Xotira maydoni! Matomsaro ona timsoli yonida xoki oʻzga yurtlarda qolib ketgan ikkinchi jahon urushi qatnashchilari – jangchilar xotirasiga qoʻyilgan yodgorlik– bitiklar ularning nomlarini abadiylashtirib turibdi. Ana shu yodgorlik atrofida payondozdek toʻshalgan yorqin rangli, xushboʻy turfa gullar, giyohlar bilan bezatilgan gujumlar bogʻ-u bogʻchasi dilni yayratadi.
Men ushbu maskanga gujumlar vodiysi deya nom qoʻydim. Qator- qator ekilgan gujumlar goʻyo abadiy uyquga ketgan shohidlarning qoʻriqchilariga oʻxshaydi. Quyuq bargli daraxtlar Vatan uchun jon fido qilgan oʻgʻlonlar manzilini oʻzining orombaxsh soyasiga burkagan. Xotira maydoni ezgulik, tinchlik yoʻlida fido boʻlgan yurt farzandlariga mehr-oqibat, sadoqatni ifodalab turibdi.
Tabiat moʻjizasi gujum – nafis barglari gurkirab quyuq oʻsuvchi shakli-shamoyili yer sharini, uning dumaloqligini oʻzida ifodalab turuvchi yoshi oʻn asrga teng koʻp yillik oʻsimlik. Goʻzallik timsoli boʻlmish daraxt yomgʻir quyib yogʻsa ham bir tomchi suv ostiga oʻtmaydi. Oftobli kunlarda daraxt osti salqin va orombaxsh boʻladi. Qadimda belanchak va beshiklar undan tayyorlangan. Zero, unda yotgan bolaning umri gujum kabi uzoq boʻlib, elga tayanch, yurtga suyanch boʻlsin, degan niyatlar mujassamlashgan.
Xalqimizning beshikka chaqoloqni belayotganda elga “gujumdek soya, uzumdek meva bersin” degan duolari ham ana shundan kelib chiqqan. Goʻyo gujumlar manzil makoniga kelgan mamlakatimiz farzandlariga, ziyoratchilarga uzoq umr tilab turgandek… Darhaqiqat, inson qoʻli bilan yaratilgan tabiat moʻjizasi gujumlar vodiysining havosi rohatijon, yam-yashil archalaru gullar hidi ufurib, dilga, ruhiyatga osoyishtalik bagʻishlab turadi.
Gujumlar vodiysidagi favvoralar bugungi kunda Urganch shahriga koʻrk qoʻshib turgan yuksalish va obodlikning ramzidir. Koʻkka intilib, yana yerga tushib, atrofga orombaxsh salqinlik ulashayotgan tomchilarda quyosh aks etadi. Ular bugungi shukuhli kunlarimizni insonparvar, eʼzozli qadriyatlarimizni, anʼanalarimimizni, shohid ketgan bobolarimizning fidoyiliklarini eslatadi.
Shohid ketgan jangchilar xotirasiga bitilgan yodgorlik poyida kelinchakdek bezangan xotira maydoni Urganch shahriga alohida koʻrk bagʻishlab turibdi. Oʻzbek xalqining baxtli turmushi, farovonligi va ijodkorligi, tashabbuskorligi timsolidir! Har bahoru kuzda daraxtlarga shakl beriladi, gullar yangilanadi. «Xotira va qadrlash» kuni arafasida esa maydonga yanada zeb beriladi. Taxta oʻymakorligi sanʼatining namunasi naqshinkor ustunlar, peshayvonlarga qayta ishlov berilib, Vatan deya fido boʻlganlar ruhi yodlanadi.
Bu yerga nomlari bitilgan yurtdoshlarimizning ruhlari osoyishtalik topib, jannat ahli qatoridan joy olishlarini Allohdan soʻrab qolamiz.
Oʻzbekiston ahlini Xotira va qadrlash kuni munosabati bilan samimiy qutlaymiz! Yurtimizda hamisha tinchlik barqaror boʻlishini Allohdan soʻrab qolamiz!
Raʼno Zaripova, Oʻzbekiston Respublikasida xizmat koʻrsatgan jurnalist
