Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga Murojaatnomasi

Muhtaram deputat va senatorlar! 

Aziz vatandoshlar! 

Hurmatli mehmonlar! 

Bugun biz barchamiz jonajon Vatanimizning siyosiy hayotidagi muhim voqeada ishtirok etmoqdamiz. 

Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan birinchi marta mamlakatimiz parlamenti – Oliy Majlisga Murojaatnoma taqdim etilmoqda. 

Sizlarga yaxshi maʼlumki, dunyodagi koʻpchilik taraqqiy topgan mamlakatlarda davlat rahbarining milliy parlament aʼzolari huzurida eng asosiy va dolzarb siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy masalalar va jamiyatni demokratik rivojlantirish boʻyicha Murojaatnoma bilan chiqish tajribasi mavjud. 

Davlat boshqaruvining bunday demokratik usuli bugun Oʻzbekistonda olib borilayotgan keng koʻlamli islohotlar, avvalambor, xalq bilan muloqot prinsipiga gʻoyat uygʻun va hamohang boʻlib, bizning ish faoliyatimiz samaradorligini yanada oshirishga xizmat qiladi, deb oʻylayman. 

Bugungi nufuzli anjumanda Oliy Majlis Senati va Qonunchilik palatasi aʼzolari bilan birga, videokonferensiya aloqa tizimi orqali tuman, shahar va viloyatlardagi mahalliy Kengashlarga saylangan xalq noiblari hamda barcha boʻgʻindagi ijro hokimiyati va xoʻjalik boshqaruvi organlari rahbarlari, nodavlat tashkilotlar va jamoatchilik vakillari ishtirok etmoqda. 

Taraqqiyotimizning yangi bosqichi boʻlgan 2017 yilda amalga oshirilgan asosiy ishlar yakuni va Oʻzbekiston Respublikasini 2018 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning eng ustuvor yoʻnalishlariga bagʻishlangan Murojaatnomani eʼtiboringizga havola etishga ruxsat bergaysiz. 

Avvalo, yil davomida mamlakatimizni yanada taraqqiy ettirish boʻyicha Harakatlar strategiyasida koʻzda tutilgan maqsad va vazifalarni bajarish uchun davlatimiz va jamiyatimizning bor kuch va imkoniyatlari safarbar etilganini taʼkidlash joiz. 

Bu borada “Xalq bilan muloqot va inson manfaatlari yili” Davlat dasturida belgilangan chora-tadbirlarni amalga oshirish muhim qadam boʻldi, desak, ayni haqiqat boʻladi. 

Mamlakatimizda olib borilayotgan keng koʻlamli islohotlar xalqimiz tomonidan qoʻllab-quvvatlanmoqda. Bu oʻzgarishlarning dastlabki natijalari aholimiz hayoti va kundalik turmushida oʻzining yaqqol ifodasini topmoqda, el-yurtimizning ijtimoiy faolligi, ertangi kunga ishonchi oʻsib bormoqda. 

Biz mamlakat hayotiga doir har bir qarorni xalqimiz bilan maslahatlashib, bevosita muloqot asosida qabul qilmoqdamiz. “Xalq davlat idoralariga emas, balki davlat idoralari xalqimizga xizmat qilishi kerak” degan gʻoya bu borada faoliyatimiz mezoniga aylanmoqda. 

Davlat xodimlari, avvalo, birinchi rahbarlar faqat kabinetda oʻtirmasdan, joylarga borib, aholini bezovta qilayotgan eng dolzarb muammolarning amaliy yechimi bilan shugʻullanmoqda. 

Shu maʼnoda 2017 yil xalq bilan yaqindan muloqot qilish, uning dardu tashvishlari, hayotiy muammolarini samarali hal etish boʻyicha yangi tizim yaratilgan yil boʻldi, deb aytishga toʻla haqlimiz. 

Bu tizimning asosi boʻlgan Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining Xalq qabulxonalari va Virtual qabulxonasi fuqarolarning murojaatlari bilan ishlashning oʻziga xos demokratik instituti sifatida amalda oʻzini oqlamoqda. 

Qisqa muddatda ana shu qabulxonalarga bir yarim milliondan ziyod fuqaro murojaat qilgani va qancha-qancha odamning yillar davomida hal etilmagan muammolari ijobiy yechilgani Oʻzbekistonda xalq hokimiyati nomiga emas, amalda joriy etilayotganini koʻrsatmoqda. Joylarda rahbarlarning yoʻl qoʻyilgan xato va kamchiliklarni tezlik bilan bartaraf etish yuzasidan shaxsiy javobgarligi kuchaygani mazkur tizimning muhim natijasi boʻldi. 

Aynan xalqimiz manfaatlarini hisobga olib, ijtimoiy adolatni taʼminlash boʻyicha eng muhim institut boʻlgan sud-huquq sohasida, prokuratura va ichki ishlar organlari tizimida ham katta oʻzgarishlar amalga oshirilmoqda. Bu haqda Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 25 yilligiga bagʻishlangan tantanali marosimda atroflicha soʻz yuritilgani uchun, oʻylaymanki, bugun bu mavzuda ortiqcha toʻxtalib oʻtirishga zarurat yoʻq. 

Joriy yilda Oʻzbekiston yoshlar ittifoqini tashkil etish, Xotin-qizlar qoʻmitasi, “Mahalla” va “Nuroniy” jamgʻarmalari ishini yanada faollashtirish boʻyicha aniq chora-tadbirlar amalga oshirildi. 

Yurtimizda yashab kelayotgan, lekin fuqaroligi boʻlmagan 1100 dan ortiq shaxsga Oʻzbekiston fuqaroligi berildi. Oʻylaymanki, bu inson huquq va erkinliklarini amalda taʼminlashga qaratilgan ishlarimizning yana bir tasdigʻidir. 

2017 yilda iqtisodiyot sohasida zamon talablariga javob beradigan, yangicha maʼno-mazmundagi va samarali islohotlarni amalga oshirish yoʻlida birinchi qadamlarni qoʻydik. 

Iqtisodiyotimizni mutlaqo yangi asosda tashkil etish va yanada erkinlashtirish, uning huquqiy asoslarini takomillashtirish, ishlab chiqarishni modernizatsiya va diversifikatsiya qilish boʻyicha qator qonunlar, farmon va qarorlar, puxta oʻylangan dasturlar qabul qilindi va ular izchil amalga oshirilmoqda. 

Mamlakatimizda qisqa muddatda 161 ta yirik sanoat obyekti ishga tushirildi. Bu biz uchun kelgusi yilda qoʻshimcha 1,5 trillion soʻmlik mahsulot ishlab chiqarish imkonini beradi. Masalan, Toshkent issiqlik elektr stansiyasida bugʻ-gaz qurilmasi barpo etildi. Bu esa qoʻshimcha ravishda 2,5 milliard kilovatt elektr energiyasi ishlab chiqarish imkonini beradi. Shuningdek, Navoiy issiqlik elektr stansiyasida ikkinchi bugʻ-gaz qurilmasi, Qizilqum bagʻridagi Avminzo-Amantoy oltin konlari negizida gidrometallurgiya zavodi qurish boʻyicha ishlar davom etmoqda. 

Hozirgi vaqtda Olmaliq kon-metallurgiya kombinati tomonidan “Yoshlik – 1”, “Yoshlik – 2” konlarini oʻzlashtirishga kirishildi. Sardoba, Markaziy Fargʻona va Toʻpalang suv omborlarini qurish boʻyicha ishlar jadal olib borilmoqda. Bu yirik inshootlar ham, hech shubhasiz, mamlakatimiz iqtisodiy hayotida muhim voqea boʻladi. 

Fargʻona – Margʻilon yoʻnalishidagi temir yoʻl tarmogʻi ayni paytda elektrlashtirilmoqda. 

Yana bir yirik obyekt – Qandim gazni qayta ishlash kompleksi ishga tushirilishi hisobidan 2018 yilda qoʻshimcha ravishda 4 milliard 100 million kub metr tabiiy gazni qayta ishlash, 67 ming tonnadan ziyod kondensat, 106 ming tonnadan ortiq oltingugurt ishlab chiqarish imkoni yaratiladi. 

Oʻzbekiston iqtisodiyotining lokomotivlaridan biri boʻlgan Muborak gazni qayta ishlash zavodida kelgusi yili qoʻshimcha ravishda 6 milliard kub metr tabiiy gazni oltingugurtdan tozalaydigan bloklar toʻliq faoliyat boshlaydi. Shular qatorida “Oʻzagrotex-sanoatxolding” aksiyadorlik jamiyatida yangi yilda 5 mingdan koʻproq zamonaviy traktorlar, mingdan ziyod paxta terish mashinasi va 2 mingdan ortiq pritseplar ishlab chiqarish yoʻlga qoʻyiladi. 

Bunday misollarni yana uzoq davom ettirish mumkin. 

Eng muhimi, mamlakatimiz iqtisodiy siyosatida noreal raqamlar ortidan quvish, amalga oshmaydigan xomxayollarni haqiqat sifatida taqdim etishdek nomaʼqul ish uslubi tanqidiy qayta koʻrib chiqildi. Amaliy natijadorlik, inson manfaati va yana bir bor inson manfaati islohotlarning bosh maqsadi etib belgilandi. 

Ayni shu asosda amalga oshirilgan chora-tadbirlar natijasida 2017 yilda barqaror iqtisodiy oʻsish surʼatlari 5,5 foizni tashkil etdi, eksport hajmi qariyb 15 foizga koʻpaydi. Tashqi savdo aylanmasining ijobiy saldosi 854 million dollarga yetdi. 

Milliy valyutamizni erkin konvertatsiya qilishga kirishdik. Yuridik va jismoniy shaxslar xorijiy valyutani tijorat banklaridan cheklovsiz sotib olish va erkin sotish imkoniga ega boʻldi. Chet el valyutasining oldi-sotdi operatsiyalari hajmi liberalizatsiya davriga nisbatan 1,5 barobar oshib, oʻrtacha 1,3 milliard dollarni tashkil etdi. Shu bilan birga, davlatimizning oltin-valyuta zaxiralari yil davomida 1,1 milliard dollarga koʻpaydi. 

Joriy yilda mamlakatimizda 12 ta erkin iqtisodiy va 45 ta sanoat zonasi faoliyati yoʻlga qoʻyildi va bu tashkiliy choralar hududlarni jadal rivojlantirish imkonini bermoqda. Yaqin vaqt ichida yana 50 ta yangi sanoat zonasini tashkil etish boʻyicha amaliy ishlar olib borilmoqda. 

Yil davomida biz uchun gʻoyat muhim boʻlgan yangi ish oʻrinlarini tashkil etish masalasi doimiy eʼtiborimiz markazida boʻldi. 2017 yilda yangi sanoat korxonalarini qurish, xizmat koʻrsatish obyektlarini ishga tushirish, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish hisobidan 336 mingdan ziyod yangi ish oʻrinlari tashkil etildi. 

Oʻz-oʻzidan ayonki, biz aholi bandligini taʼminlashni oʻz oldimizga ustuvor vazifa qilib qoʻygan ekanmiz, bu masalaga nafaqat son, balki sifat jihatidan ham alohida ahamiyat berishimiz zarur. 

Oʻzbekistonda olib borilayotgan davlat siyosatining gʻoyat muhim yoʻnalishi boʻlgan ijtimoiy sohani isloh qilish boʻyicha qabul qilingan dasturlar ijrosi ham bosqichma-bosqich taʼminlanmoqda. 

Maʼlumki, aholimizni, ayniqsa, byudjet sohasi xodimlarini, kam taʼminlangan oilalarni uy-joy muammosi koʻpdan buyon qiynab kelardi. Bu ogʻir ijtimoiy muammoga biz deyarli eʼtibor bermay kelganimiz ham bor gap. 

Xalqimizning talab va istaklarini inobatga olib, biz joriy yilda imtiyozli ipoteka kreditlari asosida arzon uy-joylar qurish loyihasini amalga oshirishga kirishdik. Shahar va qishloqlarimizda jami 3,5 million kvadrat metrdan ziyod namunaviy uylar va koʻp qavatli uy-joylar barpo etildi. Bu raqamni avvalgi yillarga taqqoslaydigan boʻlsak, 2007 yilga nisbatan 20 barobar, namunaviy uy-joylar qurish dasturi boshlangan 2010 yilga nisbatan 3,5 barobar, 2014 yilga nisbatan esa 2 barobar koʻp uy-joy qurilganini koʻramiz. 

Shuni alohida taʼkidlash oʻrinliki, biz keyingi 25 yil davomida birinchi marta aholi uchun arzon, barcha qulayliklarga ega boʻlgan koʻpqavatli uy-joylar qurishni boshladik. 2017 yilning oʻzida 800 ming kvadrat metrdan ziyod ana shunday uy-joylar qurib foydalanishga topshirildi. Birgina Toshkent shahrining oʻzida joriy yilda 420 ming kvadrat metr koʻpqavatli uy-joy fondi foydalanishga topshirildi. Bu oʻtgan yilga nisbatan qariyb 3 barobar koʻpdir. 

Odamlarimizning hayotiy ehtiyoj va manfaatlarini taʼminlashda bu muhim masalaning naqadar oʻtkir va dolzarb muammo boʻlib turganini hisobga olib, bu ishlarning hajmini oshirgan holda, biz yangi yilda ham albatta davom ettiramiz. Chunki, xalqimiz ertaga emas, uzoq kelajakda emas, aynan bugun oʻz hayotida ijobiy oʻzgarishlarni koʻrishni istaydi. Bizning mehnatkash, oqkoʻngil, bagʻrikeng xalqimiz bunga toʻla haqlidir. 

Orolboʻyida ekologik vaziyatni yaxshilash yuzasidan aniq choralar koʻrildi. Moliya vazirligi huzurida Orolboʻyi mintaqasini rivojlantirish jamgʻarmasi tuzildi va unga 200 milliard soʻmdan ortiq mablagʻ yoʻnaltirildi. Ana shu mablagʻlar hisobidan Qoraqalpogʻiston Respublikasi va Xorazm viloyati aholisining suv taʼminoti, turmush sharoiti yaxshilanmoqda. Shu bilan birga, mazkur hududlarda 3 ming kilometrdan ortiq ichki yoʻllar kapital taʼmirlandi va rekonstruksiya qilindi. 

Joriy yilda yangi taʼlim muassasalarini qurish, mavjudlarini taʼmirlashga alohida eʼtibor qaratildi. 12 ta umumtaʼlim maktabi yangitdan barpo etildi, 320 tasi rekonstruksiya qilindi, 152 ta maktab kapital taʼmirlandi. Shuningdek, 107 ta maktabgacha taʼlim muassasasi rekonstruksiya qilindi va qurildi, 195 ta bogʻcha kapital taʼmirlandi. 

Farzandlarimiz tarbiyasida eng asosiy boʻgʻin hisoblangan maktabgacha taʼlim tizimining jamiyatimiz hayotidagi katta oʻrni va ahamiyatini eʼtiborga olib, Maktabgacha taʼlim vazirligini tashkil etdik. Biz ushbu sohaning moddiy-texnik bazasini mustahkamlashimiz, jumladan, yaqin 3-4 yilda barcha hududlarda minglab yangi bogʻchalar qurishimiz, taʼlim-tarbiya sifati va darajasini yangi bosqichga koʻtarishimiz lozim. 

Koʻplab ota-onalar, oʻqituvchi va oʻquvchilar hamda keng jamoatchilik tomonidan bildirilgan takliflar asosida yurtimizda 11 yillik taʼlim qayta tiklandi. 

Joylardagi oʻqituvchilarga boʻlgan ehtiyojni qoplash uchun Toshkent viloyatida Chirchiq davlat pedagogika instituti tashkil etildi. Bundan tashqari, 15 ta oliy taʼlim muassasasida tashkil etilgan maxsus sirtqi boʻlimlarda oʻrta maxsus maʼlumotga ega boʻlgan 5 mingdan ortiq pedagoglar uchun oliy maʼlumot olish imkoniyati yaratildi. 

Taʼlim tizimidagi innovatsiya va kreativ yondashuvlar asosida Muhammad Xorazmiy va Mirzo Ulugʻbek nomlari bilan ataladigan, aniq fanlar chuqur oʻqitiladigan maxsus maktablar tashkil etildi. 

Oliy taʼlim tizimini yanada takomillashtirish borasida ham koʻplab ishlar amalga oshirilmoqda. Jumladan, 2017-2021 yillarda oliy taʼlim tizimini kompleks rivojlantirish dasturi qabul qilindi. 

Yangi tashkil etilgan institut va filiallar hisobidan yurtimizdagi oliy taʼlim muassasalari soni 81 taga, hududlardagi filiallar 15 taga, xorijiy universitetlar filiallari 7 taga yetdi. Shular qatorida Olmaliq shahrida Moskva poʻlat va qotishmalar institutining, Toshkent shahrida esa AQSHning Vebster universitetining filiallarini tashkil etish boʻyicha kelishuvlarga erishilganini taʼkidlash lozim. Oliy taʼlim muassasalarida iqtisodiyotning real sektoridagi talab va ehtiyojdan kelib chiqib, sirtqi va kechki boʻlimlar ochildi. 

Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi tizimi takomillashtirildi, moddiy-texnik bazasi mustahkamlandi, uning tarkibida bir qator ilmiy-tadqiqot institutlari va markazlar faoliyati tiklandi. Koʻp yillik tanaffusdan soʻng Fanlar akademiyasiga saylov oʻtkazilib, oʻzining ilmiy ishlari bilan mamlakatimiz va xalqaro miqyosda nom qozongan isteʼdodli olimlar akademik degan yuksak sharafga sazovor boʻldilar. Endi barchamiz Fanlar akademiyasidan yangi ilmiy ishlanmalar, istiqbolli tadqiqotlar yaratish boʻyicha amaliy natijalar kutib qolamiz. 

Bularning barchasidan biz yagona bir maqsadni koʻzda tutmoqdamiz. Yaʼni Oʻzbekiston ilm-fan, intellektual salohiyat sohasida, zamonaviy kadrlar, yuksak texnologiyalar borasida dunyo miqyosida raqobatbardosh boʻlishi shart. 

Aziz doʻstlar! 

Joriy yilda madaniy-gumanitar sohalarni rivojlantirish boʻyicha qilingan ishlar haqida gapirganda, avvalo, madaniyat, adabiyot va sanʼat, ommaviy axborot vositalari sohasiga taalluqli 12 ta muhim hujjat qabul qilinganini qayd etish lozim. 

Yurtimizdagi ijodiy uyushmalarning ijtimoiy hayotimizdagi oʻrni va nufuzini oshirish, moddiy-texnik bazasini mustahkamlash maqsadida Oʻzbekiston ijodkorlarini qoʻllab-quvvatlash “Ilhom” jamoat fondi, shuningdek, madaniyat va sanʼat muassasalari hamda yirik kompaniya va banklar hamkorligida “Doʻstlar klublari” tashkil etildi. 

Yana bir muhim yangilik – Toshkent shahridagi Milliy bogʻ hududida muhtasham Adiblar xiyoboni, Yozuvchilar uyushmasining yangi binosi, Qoraqalpogʻistonda va bir qator viloyatlarimizda ulugʻ adiblarimizning nomlari bilan atalgan ijod maktablari barpo etildi. Shuningdek, Qoʻqon shahri, Xorazm va Jizzax viloyat drama teatrlari qayta rekonstruksiya qilindi, Oʻzbekiston davlat sanʼat va madaniyat institutining Fargʻona mintaqaviy filiali tashkil etildi. 

Maʼnaviy hayotimizda muhim voqea boʻlgan ana shunday loyihalar haqida gapirganda, Oʻzbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi, Imom Buxoriy va Imom Termiziy nomlaridagi xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari, Islom akademiyasi kabi ilmiy-maʼrifiy muassasalar faoliyatini yoʻlga qoʻyish ishlari boshlanganini alohida qayd etish zarur. Shular qatorida buyuk allomalarimizning yodgorlik majmualari qoshida hadisshunoslik, islom huquqshunosligi, tasavvuf, kalom va aqida ilmi kabi diniy-maʼrifiy yoʻnalishlarni oʻrganish boʻyicha maxsus maktablar tashkil etildi. Albatta, bizning bu ishlarimiz chuqur ilmiy va amaliy asoslarga ega. 

Maʼlumki, qadimiy madaniyat va sivilizatsiyalar chorrahasi boʻlgan yurtimiz zaminidan oʻrta asrlarda minglab olimu ulamolar, buyuk mutafakkir va shoirlar, aziz-avliyolar yetishib chiqqan. Ularning aniq fanlar va diniy ilmlar sohasida qoldirgan bebaho merosi, butun insoniyatning maʼnaviy mulki hisoblanadi. 

Hozirgi kunda Oʻzbekistonimizning kitob fondlarida 100 mingdan ziyod qoʻlyozma asarlar saqlanmoqda. Afsuski, bu nodir kitoblar hali toʻliq oʻrganilmagan, ular olimlar va oʻz oʻquvchilarini kutib turibdi. Ushbu noyob asarlarda bugungi davr oʻrtaga qoʻyayotgan juda koʻp dolzarb muammolarga javob topish mumkin. Xususan, islom dinining asl insonparvarlik mohiyatini chuqur ochib beradigan, barcha odamlarni ezgulik, mehr-oqibat va hamjihatlik yoʻlida birlashishga daʼvat etadigan teran maʼnoli fikr va gʻoyalar bugun ham oʻz qimmati va ahamiyatini yoʻqotgan emas. Lekin biz ana shunday noyob meros vorislari, shunday boylik egalari boʻlaturib, ularni har tomonlama oʻqish-oʻrganish, xalqimiz, avvalo, unib-oʻsib kelayotgan yoshlarimizga, jahon hamjamiyatiga yetkazish boʻyicha, yetarli ish qilmaganimizni ham ochiq tan olish kerak. 

Biz diniy jaholatga, zararli oqimlarga qarshi maʼrifat bilan kurashish kerakligi haqida koʻp gapiramiz. Bu toʻgʻri, albatta. Lekin maʼrifat, maʼrifiy bilimlar qayerda – avvalo ota-bobolarimiz bizga qoldirib ketgan mana shunday moʻtabar kitoblarda emasmi? 

Bizning ushbu yoʻnalishdagi barcha amaliy harakatlarimiz aynan mana shunday ezgu maqsadga qaratilgan boʻlib, nafaqat mamlakatimiz va musulmon dunyosida, balki jahon miqyosida ham katta qiziqish va eʼtibor uygʻotmoqda. Ana shunday bebaho boylikka, minglab bilimdon ulamolar, faol ziyolilarga ega boʻlgan, bu sohada katta tashabbuslar bilan chiqayotgan xalq va davlat sifatida yurtimizdan qandaydir aqidaparast, diniy oqimlarga berilgan kimsalarning chiqishi albatta bizga yarashmaydi. 

Hurmatli majlis ishtirokchilari! 

2017 yil jismoniy tarbiya va sport sohasi boʻyicha ham katta ishlar qilindi. Yurtimiz yoshlarining sport sohasidagi yutuqlari barchamizni quvontirmoqda. Jahon va qitʼa miqyosida yangi-yangi chempionlar, shaxmat boʻyicha xalqaro grossmeysterlar yetishib chiqmoqda. 

Yakuniga yetib borayotgan yilda oʻzbekistonlik sportchilar boks, dzyudo, taekvando, ogʻir atletika, erkin kurash, sambo boʻyicha oʻtkazilgan turli xalqaro musobaqalarda salmoqli yutuqlarga erishdilar. 2017 yil ayniqsa oʻzbek milliy kurashi tarixida yorqin sahifa boʻldi. Sentyabr oyida Turkmanistonda boʻlib oʻtgan Osiyo olimpiya kengashi Bosh assambleyasi yigʻilishida ushbu milliy sport turini Osiyo oʻyinlari dasturiga kiritish haqida qaror qabul qilindi. Yaʼni 2018 yil Indoneziyada boʻlib oʻtadigan 18-Osiyo oʻyinlarida qitʼamiz sportchilari oʻzbek milliy kurashi boʻyicha ham oʻzaro bellashadilar. Endi jahon sport maydonlarida “halol”, “gʻirrom”, “chala”, “yonbosh” degan soʻzlar jaranglab, oʻzbek nomini, Oʻzbekiston nomini dunyoga tarannum etadi. 

Ayni vaqtda biz Oʻzbekiston Milliy Olimpiya qoʻmitasining faoliyatini takomillashtirish ustida ish olib bormoqdamiz. Boʻlgʻusi xalqaro olimpiada oʻyinlari va boshqa nufuzli musobaqalarga tayyorgarlik ishlari endi butunlay yangicha asosda yoʻlga qoʻyiladi. 

Bugun, mana shu yuksak minbardan turib, barcha sportchi yoshlarimizga, ularning ustoz va murabbiylariga milliy sportimizni rivojlantirish yoʻlidagi xizmatlari uchun katta minnatdorchilik bildirib, yangi zafarlar tilashga ruxsat bergaysiz. 

Muhtaram yurtdoshlar! 

Oʻtgan davr mobaynida tashqi siyosat sohasida xorijiy davlatlar, birinchi navbatda, qoʻshni mamlakatlar bilan doʻstona va oʻzaro manfaatli munosabatlarni rivojlantirish borasida sezilarli natijalarga erishdik. 

2017 yilda 21 ta oliy darajadagi tashriflar amalga oshirildi, 60 dan ortiq davlat va xalqaro tashkilotlar rahbarlari va vakillari bilan uchrashuvlar oʻtkazildi. Natijada 400 dan ortiq bitim va kelishuvlarga erishildi, qariyb 60 milliard AQSH dollari hajmidagi savdo va sarmoyaviy shartnomalar imzolandi. Qabul qilingan hujjat va kelishuvlarni oʻz vaqtida toʻliq bajarish maqsadida 40 ta “yoʻl xaritasi” ishlab chiqildi va xorijiy hamkorlarimiz bilan birgalikda amalga oshirilmoqda. 

“Oʻzbekistonning tashqi siyosatida Markaziy Osiyo – bosh ustuvor yoʻnalish” tamoyilini amalda tatbiq etishga kirishdik. Natijada mintaqamizda mutlaqo yangi siyosiy muhit yaratildi, oʻzaro ishonch va yaxshi qoʻshnichilik asosidagi aloqalar mustahkamlanmoqda. 

Turkmaniston va Qirgʻiziston bilan strategik hamkorlik oʻrnatildi. Qozogʻiston bilan strategik hamkorligimizni yanada chuqurlashtirish borasida bir qator muhim hujjatlar imzolandi, 2 milliard dollar miqdorida iqtisodiy bitimlar tuzildi. Tojikiston bilan hamkorligimiz har tomonlama mustahkamlanmoqda. Toshkent va Dushanbe shaharlari oʻrtasida aviaqatnov yoʻlga qoʻyildi. 

Qirgʻiziston bilan davlat chegaralari toʻgʻrisidagi bitimning imzolanishi Markaziy Osiyoda xavfsizlik va barqarorlikni taʼminlashga qaratilgan katta qadam boʻldi. Qoʻshni Afgʻoniston Islom Respublikasi bilan oʻzaro manfaatli hamkorlik yoʻlida muhim kelishuvlarga erishildi, yangi iqtisodiy loyihalar boʻyicha amaliy ishlar boshlandi. Shuningdek, Rossiya, Xitoy, Janubiy Koreya, Turkiya, AQSH va Yevropa Ittifoqi davlatlari, musulmon mamlakatlari bilan ham samarali bitim va kelishuvlarga erishildi. 

Oʻzbekiston Birlashgan Millatlar Tashkiloti, Islom hamkorlik tashkiloti, Shanxay hamkorlik tashkiloti, Mustaqil Davlatlar Hamdoʻstligi kabi xalqaro tuzilmalar bilan aloqalarni yangi bosqichda davom ettirmoqda. Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki bilan hamkorligimiz tiklandi, Yevropa investitsiya banki bilan sheriklik aloqalari oʻrnatildi. Jahon banki, Xalqaro valyuta jamgʻarmasi, Osiyo taraqqiyot banki, Islom taraqqiyot banki, Osiyo infratuzilma investitsiyalar banki bilan oʻzaro hamkorlik samarali tus olmoqda. 

Mamlakatimizdagi ijobiy oʻzgarishlar dunyo hamjamiyatida Oʻzbekistonga boʻlgan qiziqishni oshirib, uning xalqaro maydondagi nufuzini yanada mustahkamlashga xizmat qilmoqda. 

Albatta, yil davomida amalga oshirgan ishlarimiz toʻgʻrisida yana koʻp gapirish mumkin. Lekin bularning barchasi biz tanlagan uzoq va mashaqqatli, ayni paytda yagona toʻgʻri yoʻldagi dastlabki qadamlar, desam, ayni haqiqatni aytgan boʻlaman. 

Fursatdan foydalanib, “Xalq bilan muloqot va inson manfaatlari yili” Davlat dasturini amalga oshirishda munosib ishtirok etgan davlat va nodavlat tashkilotlar, xoʻjalik birlashmalari va kompaniyalarga, bu ezgu ishga hissa qoʻshgan barcha insonlarga samimiy minnatdorchilik bildiraman. 

Muhtaram majlis ishtirokchilari! 

Mamlakatimizda shakllangan ijobiy anʼanaga muvofiq, endi sizlar bilan birga kirib kelayotgan yangi – 2018 yilga qanday nom berish haqida kelishib olishimiz kerak. Biz bu masala boʻyicha koʻp oʻyladik. Yil davomida fuqarolarimizdan Prezidentning Xalq qabulxonalari va Virtual qabulxonasiga, davlat idoralariga kelgan koʻplab murojaat va xatlar, joylarda boʻlib oʻtgan uchrashuvlarda bildirilgan fikr-mulohazalarni ham hisobga oldik, jamoatchilik fikrini oʻrgandik. 

Bildirilgan taklif va tavsiyalarning barchasini inobatga olib, men yangi – 2018 yilga yurtimizda Faol tadbirkorlik, innovatsion gʻoyalar va texnologiyalarni qoʻllab-quvvatlash yili, deb nom berishni taklif etaman. 

Shu oʻrinda faol tadbirkorlik degan tushunchaga qisqacha toʻxtalib oʻtish zarur. Faol tadbirkorlik biznes faoliyatini innovatsion, yaʼni zamonaviy yondashuvlar, ilgʻor texnologiya va boshqaruv usullari asosida tashkil etadigan iqtisodiy yoʻnalishdir. 

Faol tadbirkor deganda, biz raqobatbardosh mahsulot ishlab chiqarishga qodir, eng muhimi, yangi ish oʻrinlari yaratib, nafaqat oʻzini va oilasini boqadigan, balki butun jamiyatga naf keltiradigan ishbilarmon insonlarni tushunamiz. Bunday tadbirkorlar safini kengaytirish, jumladan, yuqori texnologiyalar, ilm-fanning eng soʻnggi yutuqlariga asoslangan texnika va asbob-uskunalarni mamlakatimizga olib kelish va joriy etish uchun ularga munosib sharoitlar yaratish bizning birinchi galdagi vazifamiz boʻlishi shart. Kerak boʻlsa, xorijdagi yetakchi kompaniya va tashkilotlarda tajriba orttirishi, oʻzaro manfaatli hamkorlik qilishi uchun ularga har tomonlama imkoniyat tugʻdirib berishimiz lozim. 

Bugun biz davlat va jamiyat hayotining barcha sohalarini tubdan yangilashga qaratilgan innovatsion rivojlanish yoʻliga oʻtmoqdamiz. Bu bejiz emas, albatta. Chunki zamon shiddat bilan rivojlanib borayotgan hozirgi davrda kim yutadi? Yangi fikr, yangi gʻoyaga, innovatsiyaga tayangan davlat yutadi. 

Innovatsiya – bu kelajak degani. Biz buyuk kelajagimizni barpo etishni bugundan boshlaydigan boʻlsak, uni aynan innovatsion gʻoyalar, innovatsion yondashuv asosida boshlashimiz kerak. Shuning uchun biz Innovatsion rivojlanish vazirligini tashkil etdik va uning oldiga aniq vazifalarni qoʻydik. Bu vazirlik nafaqat iqtisodiyot sohasida, balki butun jamiyat hayotida eng muhim loyihalarni amalga oshirishda oʻziga xos lokomotiv rolini bajaradi, deb ishonamiz. 

Kelgusi yilda ilmiy tadqiqot va innovatsion faoliyatni rivojlantirish, buning uchun zarur moliyaviy resurslarni safarbar etish, ushbu jarayonda iqtidorli yoshlar ishtirokini, ijodiy gʻoya va ishlanmalarni har tomonlama qoʻllab-quvvatlash vazifasi eʼtiborimiz markazida boʻladi. 

I. Davlat va jamiyat qurilishi tizimini takomillashtirishning ustuvor yoʻnalishlari 

Hurmatli xalq noiblari! 

Bugungi kunda jamiyat hayotidagi mavjud muammolarni samarali yechish, keng koʻlamli islohotlarni izchil davom ettirish zarurati davlat boshqaruvi sohasida mutlaqo yangi tizim yaratishni taqozo etmoqda. Oʻylaymanki, buning uchun “Davlat xizmati toʻgʻrisida”gi qonunni ishlab chiqish va qabul qilish vaqti keldi. 

Bu borada boshqa muhim masalalar qatorida davlat xizmatchilari mehnatiga haq toʻlash va ularning munosib ijtimoiy taʼminot tizimini yaratish, ayni vaqtda mansabdor shaxslar javobgarligini oshirishni ham koʻzda tutish maqsadga muvofiqdir. 

Biz boshqaruv sohasida birinchi navbatda ijro hokimiyati organlari faoliyatini takomillashtirish, kadrlar, moddiy resurslardan oqilona foydalanish boʻyicha aniq mezon va tartiblarni joriy etishimiz zarur. 

Ikkinchidan, ijro hokimiyati organlari zimmasidagi vazifalarni amalga oshirish tartibini, ularning masʼuliyat doirasini aniq belgilash lozim. 

Uchinchidan, iqtisodiyot tarmoqlariga maʼmuriy taʼsirlarni qisqartirish va bozor mexanizmlaridan keng foydalanish kerak. Yaʼni davlat ishtirokidagi biznes tuzilmalarini tashkil etishni cheklash, bu borada bozorga xos mexanizmlarni ishlab chiqish, davlatning ayrim funksiyalarini xususiy sektorga oʻtkazish darkor. 

Toʻrtinchidan, hokimiyatning vakillik organlari va ijro hokimiyati idoralari oʻrtasida yaqin hamkorlikni taʼminlaydigan usul va uslublarni takomillashtirib, oʻta markazlashgan boshqaruvdan bosqichma-bosqich voz kechish lozim. 

Davlat xizmatlarini bevosita quyi boʻgʻinlarda koʻrsatish, mahalliy hokimiyat idoralari uchun moliyaviy va boshqa imkoniyatlarni kengaytirish zarur. Bu borada mavjud tartib-taomillarni optimallashtirish va soddalashtirish, boshqaruvning innovatsion shakllarini joriy etish lozim. 

Beshinchidan, davlat xizmati institutini isloh qilish, korrupsiyaga qarshi taʼsirchan kurash mexanizmlarini joriy etish kerak. 

Bugun hayotning oʻzi bizdan professional, tezkor va samarali davlat xizmati tizimini shakllantirish, yangicha fikrlaydigan, tashabbuskor, el-yurtga sadoqatli kadrlarga keng yoʻl ochish boʻyicha samarali tizim ishlab chiqishni talab etmoqda. 

Yuqorida zikr etilgan vazifalarni bajarish uchun Oʻzbekiston Respublikasida Maʼmuriy islohotlar konsepsiyasini ogʻishmay amalga oshirishimiz darkor. 

Maʼlumki, mamlakatimizda korrupsiyaga qarshi samarali kurash olib borish maqsadida ushbu yoʻnalishda alohida qonun qabul qilindi. Shu asosda aniq maqsadlarga qaratilgan chora-tadbirlarni oʻz ichiga olgan davlat dasturi izchillik bilan amalga oshirilmoqda. Ana shunday ishlarimiz natijasida shu yilning 9 oyida korrupsiya bilan bogʻliq jinoyatlar oʻtgan yilga nisbatan 33 foizga kamaydi. Biz bunday natijalarni korrupsiyaga qarshi kurash borasidagi uzoq va davomli faoliyatimizning dastlabki samarasi, deb qabul qilishimiz, bu yoʻlda yanada qatʼiy ish olib borishimiz shart. 

Qadrli doʻstlar! 

Islohotlarimiz samarasini oshirishda parlament, deputat va senatorlarning oʻrni va roligaalohida toʻxtalishni joiz, deb hisoblayman. 

Shu yil 12 iyulda Oliy Majlis aʼzolari bilan boʻlib oʻtgan uchrashuvda parlamentimiz haqiqiy demokratiya maktabiga, islohotlarning tashabbuskori va asosiy ijrochisiga aylanishi zarurligini alohida taʼkidlab, amaliy chora-tadbirlar dasturini tasdiqlagan edik. Lekin bu dastur ijrosidan xalqimiz qanday naf koʻrdi, qaysi deputat yoki senator odamlarimizning ogʻirini yengil qilishga, sogʻliqni saqlash, ekologiya, kommunal xoʻjalik, taʼlim yoki boshqa sohalarda ularni qiynayotgan muammolarni hal qilishga qanday hissa qoʻshdi? 

Bu boradagi aniq misollarni xalqimiz hayotda ham, matbuot va televideniyeda ham koʻrayotgani yoʻq. Bu – haqiqat. 

Afsuski, deputatlar, senatorlarimiz uygʻonishi kerak, bu – hayot talabi, degan gaplar gapligicha qolib ketdi. Yana bir bor aytaman, kutilgan amaliy natija yoʻq. 

Yil davomida bildirilgan 136 ta qonunchilik tashabbusidan bor-yoʻgʻi 27 tasi deputatlarga tegishli boʻlib, ular ham asosan amaldagi qonunlarga Prezidentning farmon va qarorlaridan kelib chiqadigan oʻzgartish va qoʻshimchalardir. Shuning oʻzi parlamentimiz faoliyati samarasi yetarli emasligini koʻrsatmaydimi? 

Nima, islohotlarni amalga oshirish uchun faqat Prezident farmon va qarorlar qabul qilishi kerakmi? 

Qachon parlament, mayli, koʻp emas, hech boʻlmasa bitta sohani tubdan yaxshilashga qaratilgan qaror yoki qonun ishlab chiqadi? Qachon boʻladi bu ish? 

El-yurtimiz sizlardan, muhtaram xalq noiblaridan bu borada javob kutmoqda. Deputat yoki senator boʻlib saylandik, endi oʻzimiz xohlagancha yuramiz, degan gaplar oʻtmishda qolib ketdi. Yana bir bor aytaman, uygʻonish kerak. 

Afsuski, parlamentimiz faoliyati koʻp hollarda shunchaki rasmiy yigʻilishlardan iborat boʻlib qolmoqda. 

Nima uchun aniqlangan muammolar yoki saylovchilar koʻtarayotgan masalalar tegishli qonunlar qabul qilish yoʻli bilan yoki ijro hokimiyati oldiga masalani qatʼiy qoʻyish bilan hal etilmayapti? Samarasiz nazorat, quruq majlislarning, aytinglar, kimga keragi bor? 

Parlamentimiz sogʻliqni saqlash tizimi, jinoyatchilik va huquqbuzarliklarning barvaqt oldini olish hamda mahalliy Kengashlarda ishchanlik, oʻz-oʻzini tanqid ruhini yaratishga bosh-qosh boʻlishi zarurligi taklif qilingan edi. 

Biroq bu sohalarda parlament va deputatlarning oʻrni yetarlicha sezilmayapti. 

Bugungi kunda bironta ham hududda sogʻliqni saqlash tizimi aholi uchun munosib xizmat qiladigan darajada tashkil etilgan, deb aytolmaymiz. 

Qonunchilik palatasi (N.Ismoilov) oʻz ish faoliyatida asosiy eʼtiborni tizimdagi ana shu muhim muammolarni, ayniqsa, joylarda hal etishga qaratsa, maqsadga muvofiq boʻlar edi. Kerak boʻlsa, Qonunchilik palatasida sogʻliqni saqlash masalalari boʻyicha alohida qoʻmita tashkil etib, uning aʼzolari asosan hududlarda faoliyat koʻrsatsa, nur ustiga nur boʻlardi. 

Hisobotlarga eʼtibor bersak, mahalliy Kengashlar faoliyatida goʻyoki ijobiy oʻzgarishlar yuz berayotgandek tuyuladi, lekin ular faqat raqamlarda aks etmoqda, xolos. Bizga raqamlar emas, aniq natija kerak. 

Qachonki, hududlardagi vaziyat ijobiy tomonga oʻzgarsa, byudjet ijrosi toʻliq taʼminlansa, jinoyatchilik kamaysa, yangi ish oʻrinlari yaratilsa, eng muhimi, xalqimizning turmush darajasi yaxshilansa, mahalliy Kengashlar faoliyatiga ijobiy baho bersa boʻladi. 

Afsuski, bironta tumanda xalq deputatlari Kengashining faoliyati namunali asosda tashkil etilgani yoʻq. 

Senat rahbariyati (N.Yoʻldoshev) yuqori palataning bu yoʻnalishdagi ishini tanqidiy koʻrib chiqishi, aholining fikr va mulohazalarini eʼtiborga olgan holda, vakillik organlari faoliyatini tubdan oʻzgartirish boʻyicha zarur choralarni koʻrishi maqsadga muvofiqdir. Shuningdek, hududlarda huquqbuzarliklar profilaktikasi va jinoyatchilikka qarshi kurashish samaradorligini oshirish borasidagi ishlarni ham susaytirmaslik lozim. 

Parlamentimizning eng muhim faoliyati – qonun ijodkorligini ham kamchilik va nuqsonlardan xoli, deb boʻlmaydi. Ochiq tan olish kerak, aksariyat hollarda biron-bir masalani aniq hal etmaydigan, bir-biriga toʻgʻri kelmaydigan qonun va qonunosti hujjatlarini qabul qilish amalda koʻplab muammolar tugʻdirmoqda. 

Oʻzingiz ayting, samarasiz ishchi guruhlar tashkil etish, huquqni qoʻllash amaliyotiga taʼsir koʻrsatmaydigan, ijro mexanizmlariga ega boʻlmagan, taʼbir joiz boʻlsa, “oʻlik” qonunlar kimga kerak? Ana shunday salbiy holatlarni bartaraf etish maqsadida Qonunchilik va normativ hujjatlar ijodkorligini takomillashtirishga doir konsepsiya ishlab chiqib, amalga oshirishimiz lozim. 

Bundan buyon turli dasturlar ijrosi doirasida qonun qabul qilish amaliyotini qayta koʻrib chiqamiz. 

Barchamiz bir haqiqatni unutmasligimiz kerak: qonunning birdan-bir manbai va muallifi tom maʼnoda xalq boʻlishi shart. 

Har bir qonun loyihasi yuzasidan fikr va takliflarni quyidan – fuqarolardan, joylardagi xalq deputatlari Kengashlaridan olish tartibini keng joriy etish zarur. Qonunlarni qabul qilish jarayonida ularni aholi oʻrtasida har tomonlama muhokama qilish tizimidan samarali foydalanishimiz kerak. 

Oliy Majlis rahbariyati qonunlar muhokamasiga keng xalq ommasini jalb qilish, buning uchun zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish, jumladan, Internet tarmogʻida maxsus “maydon”lar yaratishi zarur. Shu munosabat bilan mamlakatimiz fuqarolari davlat va jamiyat hayotiga daxldor muhim masalalar boʻyicha oʻz fikrlarini bildirishlari uchun Internet tarmogʻida “Mening fikrim” deb nomlangan maxsus veb-sahifa tashkil etish maqsadga muvofiq. Xususan, demokratiyaning ilgʻor mexanizmi sifatida jamoa boʻlib elektron murojaat kiritish tartibini tatbiq qilish zarur. Yaʼni bir guruh fuqarolar tomonidan ilgari surilgan tashabbuslarni Oliy Majlis yoki xalq deputatlari Kengashlari koʻrib chiqishi majburiy ekani qonunda belgilab qoʻyilishi lozim. 

Biz yaqinda Oliy Majlis huzurida Qonunchilik muammolari va parlament tadqiqotlari institutini tashkil etdik. Ushbu institut Oliy Majlisga kelayotgan turli takliflarni chuqur tahlil qiladigan, taʼbir joiz boʻlsa, elakdan oʻtkazadigan ilmiy markaz boʻlishi lozim. 

Yana bir muhim masala – barcha sohalarda vaziyatni har tomonlama oʻrganish va mavjud muammolarni hal etish uchun taʼsirchan choralar ishlab chiqishda Oliy Majlis palatalari va siyosiy partiyalar rolini yanada kuchaytirish kerak. Bu jarayonda ham raqamlar ketidan quvish amaliyotidan voz kechish lozim. Qogʻozda yuzlab masalalarni hal qilgandan koʻra, amalda bir nechta muammoni hal qilib bersangiz, odamlar sizlardan rozi boʻladi. 

Eng muhimi, hayotdagi oʻzgarishlarni xalqimiz bilishi, davlat hokimiyati tizimida haqiqatda ham oʻz vakili borligini sezishi kerak. Boʻlmasa, barcha ishlarimiz, tadbirlarimiz zoye ketadi. 

Partiyalararo raqobatni taʼminlash, barcha siyosiy subyektlar uchun teng sharoitlar yaratish parlament rolini kuchaytirishning muhim sharti hisoblanadi. 

Maʼlumki, 2008 yilda tashkil etilgan Oʻzbekiston Ekologik harakati oʻtgan davrda chinakam siyosiy kuchga aylandi. Ammo tan olish kerak, Harakat vakillari parlament quyi palatasiga kvota asosida kiritilishi uning faol va tashabbuskor boʻlib ishlashini muayyan darajada susaytirmoqda. Barcha siyosiy kuchlar uchun teng sharoit yaratish va parlament quyi palatasidan Ekologik harakat vakillari uchun maxsus oʻrin ajratishdan voz kechish vaqti keldi, deb oʻylayman. Bu oʻzgarish siyosiy maydonda sogʻlom raqobatni kuchaytiradi va Ekologik harakatning alohida siyosiy kuch sifatida mustahkamlanishiga xizmat qiladi. 

Shu oʻrinda siyosiy hayotimizda muhim ahamiyatga ega boʻlgan saylov qonunchiligi haqida ham toʻxtalib oʻtmoqchiman. Bu borada qabul qilingan 6 ta qonun va bir qator qonunosti hujjatlari, afsuski, haligacha yaxlit bir hujjat shakliga keltirilmagan. Shu sababli xalqaro norma va standartlarga javob beradigan yagona Saylov kodeksini ishlab chiqish va qabul qilish lozim. Shuningdek, 2019 yilda hokimiyatning vakillik organlariga boʻlib oʻtadigan saylovlarga tayyorgarlik koʻrish boʻyicha tadbirlar dasturini ishlab chiqishga hozirdan kirishish kerak. Dasturda mazkur siyosiy jarayon yanada oshkoralik ruhida oʻtishini taʼminlaydigan yangi, ilgʻor amaliyotni joriy etishga alohida eʼtibor qaratish zarur. 

Hurmatli doʻstlar! 

Oldimizda turgan navbatdagi muhim masala – davlat xizmatlari sifatini tubdan yaxshilash, ularning koʻlamini kengaytirish orqali aholi uchun qulay muhit yaratishdan iborat. Shuning uchun barcha davlat idoralari tomonidan koʻrsatiladigan xizmatlarni muvofiqlashtirib va nazorat qilib boradigan yangi tuzilma – Adliya vazirligi huzurida Davlat xizmatlari agentligini tashkil etdik. Endilikda ushbu Agentlikning Xalq qabulxonalari qoshida faoliyat olib boradigan Davlat xizmatlari markazlari nafaqat tadbirkorlarga, balki butun xalqimizga tezkor va sifatli xizmat koʻrsatadigan idora boʻladi. 

Davlat organlari faoliyatini rejalashtirish, samaradorligini oshirish hamon dolzarb masala boʻlib turibdi. 

Bugun birorta idoraning oʻtgan davrdagi faoliyatini xolisona baholash imkonini beradigan aniq mezon yoʻq. Masalan, hozirgi kungacha men Iqtisodiyot vazirligi yoki boshqa biron vazirlik faoliyatiga qaysi mezonlar boʻyicha baho berilishini bilmayman. Shuning uchun vazirlik va idoralar, barcha darajadagi hokimliklar prognoz koʻrsatkichlarni belgilashda oʻz faoliyatida kutilayotgan natijalarning aniq miqdor va sifat koʻrsatkichlarini belgilab olishi lozim. 

Davlat organlari tuzilmasi va vazifalarini qayta koʻrib chiqish talab etilmoqda. Eng muhimi, bu borada xatoga yoʻl qoʻymaslik, chuqur oʻylab qaror qabul qilish uchun Maʼmuriy islohotlar konsepsiyasini amalga oshirish boʻyicha komissiyadan albatta ijobiy xulosa olinishi lozim. 

Mamlakatimizda qabul qilinayotgan chora-tadbirlarni samarali amalga oshirishda ijro hokimiyati organlarining uygʻun faoliyat olib borishi gʻoyat muhim ahamiyatga ega. 

Afsuski, bugungi kunda faoliyat yoʻnalishidagi javobgarlik darajasi, vakolat mexanizmlari aniq chegaralab, belgilab qoʻyilmagani ishimizga xalaqit bermoqda. 

Shu munosabat bilan davlat boshqaruvida ochiqlikka asoslangan, samarali qarorlar qabul qilish tizimini tatbiq etish lozim. 

Davlat boshqaruv organlari va Vazirlar Mahkamasi oʻrtasida oʻzaro hamkorlikda ish olib borish boʻyicha prinsip va mexanizmlarni qayta koʻrib chiqish maqsadga muvofiqdir. 

Har bir vazirlik oʻziga ishonib topshirilgan sohada davlat siyosatini amalga oshirishni taʼminlashi va yakuniy natija uchun toʻliq javobgar boʻlishi shart. 

Vazirliklar bilan teng maqomda faoliyat olib borayotgan, hukumat va parlament bilan bevosita hamkorlik qilayotgan agentliklar, qoʻmita, inspeksiya va markazlarni tegishli vazirliklarga boʻysundirish talab etiladi. Shuni nazarda tutgan holda, Hukumatning vazifa va tuzilmasini tanqidiy qayta koʻrib chiqish va optimallashtirish lozim. Bunday oʻzgarishlar davlat va xoʻjalik ishi sohasida deyarli bir xil vazifalarni bajarayotgan yuzdan ortiq boshqaruv organlari sonini tubdan qisqartirish imkonini beradi. 

Biz uchun eng ogʻir muammolardan biri – davlatning funksiya va vakolatlari haddan tashqari markazlashib ketganidir. Masalan, hozirgi vaqtda 64 ta litsenziya turi mavjud boʻlsa, shundan 21 tasi Vazirlar Mahkamasi va 40 tasi markaziy idoralar tomonidan beriladi. Bu litsenziyalarning uchtasi viloyat hokimliklari va faqatgina bittasi tuman hokimliklari vakolatiga tegishlidir. Bunday holatni ruxsat berish bilan bogʻliq hujjatlarni rasmiylashtirish sohasida ham kuzatish mumkin. 

Ruxsat berishga oid 220 ta hujjatdan faqatgina 11 tasini tuman yoki shaharlarda olish mumkin. Qolgan 209 tasi uchun respublika va viloyat organlariga murojaat qilishga toʻgʻri keladi. Oʻzingiz ayting, buni toʻgʻri deb boʻladimi? Masalan, Shovot tumanida xususiy bogʻcha ochishga litsenziya olish uchun tadbirkor ming kilometr masofani bosib, Toshkentga kelib-ketishga, 3-4 oylab kutishga majbur boʻlmoqda. 

Kadrlarni tanlash, joy-joyiga qoʻyish, kredit va moliya vositalarini ajratish, mahalliy darajada koʻpgina muhim qarorlarni tasdiqlash borasida ham shunday holatlar kuzatilmoqda. 

Mahalliy hokimlik organlari oddiy masalalarni hal etishda ham vakolatga ega boʻlmasa, buni qanday tushunish mumkin? 

Bularning barchasi mahalliy tuzilmalarga hududlardagi dolzarb ijtimoiy-iqtisodiy muammolarni hal etish boʻyicha mustaqil ish olib borishda salbiy taʼsir koʻrsatmoqda. 

Davlat boshqaruvini haddan tashqari markazlashtirishdan voz kechish zarur. Buning uchun koʻpgina vakolatlarni markaziy davlat organlaridan hududiy organlarga oʻtkazish kerak. Shuning uchun joylarda – tuman, shahar va viloyat hokimliklarida investitsiyalarni faol jalb etish boʻyicha hokim oʻrinbosarlari lavozimi joriy etildi. 

Shu bilan birga, hududiy boshqaruv organlarining byudjet mablagʻlarini shakllantirish, qoʻshimcha zaxiralarni yaratish boʻyicha soliq, moliya va iqtisodiyot sohalari organlarining masʼuliyatini oshirish yuzasidan qaror qabul qilindi. 

Byudjet tizimini isloh qilish sohasida mahalliy hokimiyat organlari vakolatlari yanada kengaytirildi. Endi har bir hudud rahbari berilgan imkoniyatlardan foydalanib, masʼuliyatni toʻla oʻz zimmasiga olishi, oʻz aravasini oʻzi tortishi kerak. 

Yaqin istiqboldagi dolzarb vazifalardan biri – hududlarda ijtimoiy-iqtisodiy masalalarga masʼul boʻlgan rahbarlarni tanlash va joy-joyiga qoʻyish boʻyicha vakolatlarni tuman va shahar hokimlariga toʻliq oʻtkazishdan iborat. Bundan buyon tibbiyot birlashmasi, xalq taʼlimi, iqtisodiyot, moliya boʻlimlari, soliq inspeksiyasi va boshqa tuzilmalar rahbarlarini lavozimga tayinlash va ozod etish tuman hokimi tomonidan amalga oshiriladi. Viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari boʻyicha kadrlarni tanlash, tayinlash va lavozimdan ozod etish bilan bogʻliq vakolatlar qayta koʻrib chiqiladi. 

Ayni paytda mahalliy rahbarlarga bunday keng vakolat va mustaqillik berish bilan birga, yakuniy natija uchun ularning javobgarligini tubdan oshirishimiz zarur. 

Yana bir muhim vazifa – hokimlarning ijro va vakillik hokimiyati rahbari sifatidagi vakolatlarini alohida-alohida ajratib qoʻyish bilan bogʻliq. 

Keyingi paytda yurtimizda xalq deputatlari Kengashlarining roli, xalq noiblarining vakolatlari tubdan oshirildi. Siyosiy partiyalarning mahalliy hokimiyat idoralarini shakllantirish borasidagi vakolatlari bosqichma-bosqich kengaytirildi, deputatlik nazorati esa mustahkamlandi. Biroq, ochiq tan olishimiz lozim, hokimlarning ham mahalliy Kengashlarga, ham ijro hokimiyatiga rahbarlik qilishi demokratik prinsiplarga mos keladi, deb boʻlmaydi. 

Hammaga maʼlum, hokimlar hududning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining eng muhim va dolzarb masalalari yuzasidan mahalliy Kengashlarga hisobotlar taqdim etadi. Kengashlar esa oʻz oʻrnida tegishli qarorlar qabul qiladi. Endi, aytinglar, hisobotini oʻzi rahbarlik qilib kelayotgan mahalliy Kengashga taqdim qilishi va tasdiqlatishi, oʻzining faoliyatiga oʻzi baho berishi toʻgʻrimi? 

Bu tizim hokimlar va mahalliy Kengashlar vazifalarini samarali bajarishiga salbiy taʼsir etayotganini zamonning oʻzi koʻrsatmoqda. Biz kelgusida bu masala boʻyicha qonunga asoslangan toʻgʻri yechim topamiz. 

Hokimlarning hududlarni rivojlantirish, mahalliy byudjetni ijro etish, kommunal muammolarni hal qilish kabi dolzarb faoliyati ustidan xalqimiz oʻz vakillari orqali tegishli nazoratni amalga oshirishiga imkoniyat yaratib berish bizning eng muhim vazifamiz boʻlib qolishi zarur. 

Bugungi sharoitda aynan ochiqlik va hisob berish masʼuliyati davlat apparatini samarali shakllantirishning muhim sharti hisoblanadi. 

Yaqin kelajakda barcha davlat xaridlarini amalga oshirish va davlat mulkini sotish uchun Internet tarmogʻida yagona maydon tashkil etish lozim. Bu byudjet xarajatlarini qisqartirish, davlat mulkini samarali boshqarish va katta moliyaviy mablagʻlarni iqtisod qilish imkonini beradi. 

Muhtaram yurtdoshlar! 

Erkin fuqarolik jamiyatini barpo etish, inson huquq va erkinliklarini himoya qilish borasida amalga oshirayotgan islohotlarimizda nodavlat notijorat tashkilotlarining oʻrni va roli beqiyos ekanini alohida taʼkidlash joiz. 

Hozirgi kunda yurtimizda 9 mingdan ortiq nodavlat notijorat tashkiloti mavjud, 29 ta xalqaro va xorijiy nohukumat tashkilotlarining filial va vakolatxonalari faoliyat yuritmoqda. 2017 yilda “Nuroniy” jamgʻarmasi, Yoshlar ittifoqi, Oʻzbekiston fermer, dehqon xoʻjaliklari va tomorqa yer egalari kengashi, Savdo-sanoat palatasi, oʻzini oʻzi boshqarish organlari faoliyatini muvofiqlashtirish boʻyicha Respublika kengashi kabi nodavlat notijorat tashkilotlari faoliyatini takomillashtirish, ularni qoʻllab-quvvatlashga qaratilgan alohida farmon va qarorlar qabul qilindi. Ammo ana shunday muhim saʼy-harakatlarga qaramasdan, aholining muammolarini tizimli oʻrganish, ularni aniq hal etish, ayniqsa, ijtimoiy sharoiti ogʻir ayollarni qoʻllab-quvvatlash, yoshlar va xotin-qizlar oʻrtasida huquqbuzarlik va jinoyatchilikning oldini olish, ularni ish bilan taʼminlash masalalarida bu tashkilotlarning ishtiroki yetarli darajada sezilmayapti. Ular faqat nomiga yigʻilishlar oʻtkazish bilan mashgʻul boʻlib qolmoqda. 

Nodavlat notijorat tashkilotlari bugun aytilgan tanqidiy gaplardan xulosa chiqarib, oʻz faoliyatida burilish yasaydi, deb ishonamiz. Ushbu ijtimoiy tuzilmalar bilan amaliy muloqotni yoʻlga qoʻyish maqsadida Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti huzurida Fuqarolik jamiyatini rivojlantirish boʻyicha maslahat kengashini tuzish maqsadga muvofiq, deb hisoblayman. 

Bu yoʻnalishdagi yana bir dolzarb muammoga toʻxtalib oʻtmoqchiman. Bugungi kunga qadar davlat organlari faoliyati ustidan samarali jamoatchilik nazoratini amalga oshirishning aniq huquqiy mexanizmlari yaratilmagan. Bu esa nodavlat notijorat tashkilotlari tomonidan davlat organlari va mansabdor shaxslar faoliyatini xolisona baholashga xalaqit bermoqda. Shundan kelib chiqib, davlat va jamiyat boshqaruvida jamoatchilik nazoratini amalga oshirishning taʼsirchan va amaliy mexanizmlarini joriy etish maqsadida “Jamoatchilik nazorati toʻgʻrisida”gi qonunni qabul qilish zarur. Shu munosabat bilan barcha davlat organlari qoshida faoliyat olib boradigan jamoatchilik kengashlari tashkil etishni taklif qilaman. Mazkur jamoatchilik kengashlari davlat organlari faoliyatining ochiqligini taʼminlaydigan, ularni aholi bilan bevosita bogʻlaydigan koʻprik vazifasini bajarishi lozim. 

Jamiyatimiz hayotida demokratik prinsiplarni mustahkamlashda ommaviy axborot vositalari muhim va taʼsirchan omil hisoblanadi. Bu borada chinakam professional zamonaviy jurnalistikani shakllantirish, xususan, nodavlat ommaviy axborot vositalarini, axborot va tahliliy Internet saytlarni moliyaviy qoʻllab-quvvatlashga eʼtibor qaratish, buning uchun alohida davlat fondini tuzish maqsadga muvofiq. 

Bugungi kunda yurtimizda 1 ming 500 dan ziyod ommaviy axborot vositasi faoliyat koʻrsatmoqda. Ular mulk shakli, yoʻnalishi, axborot uzatish vositalariga koʻra turlichadir. Oʻz-oʻzidan ravshanki, ularning barchasiga yuqori malakali kadrlar kerak. 

Afsuski, bunday keng koʻlamli vazifani talab darajasida hal etadigan tayanch oliy oʻquv yurti mamlakatimizda mavjud emas. Shu munosabat bilan Jurnalistika va ommaviy kommunikatsiya vositalari universitetini tashkil etish zarur, deb hisoblayman. 

II. Qonun ustuvorligini taʼminlash va sud-huquq tizimini yanada isloh qilishning ustuvor yoʻnalishlari 

Hurmatli deputat va senatorlar! 

Men bir fikrni takrorlashdan charchamayman: xalqimiz hamma narsadan ustun qoʻyadigan adolatni hayotimizda tom maʼnoda qaror toptirish eng asosiy vazifamizga aylanishi shart. 

Oʻtgan bir yil davomida sud hokimiyatining chinakam mustaqilligini taʼminlash boʻyicha keng koʻlamli ishlar boshlandi. Xususan, sudlar tuzilmasini hamda sudyalik lavozimlariga nomzodlarni tanlash va tayinlash tizimini yanada takomillashtirish maqsadida hech qaysi hokimiyat boʻgʻiniga boʻysunmaydigan organ – Sudyalar oliy kengashi tashkil etildi. Kengash tomonidan sudyalikka nomzodlarni tanlash va tayinlashda taʼsirchan jamoatchilik nazorati oʻrnatildi. 

Mazkur sohadagi islohotlarni davom ettirishimiz lozim. Shu maqsadda Oliy Majlis huzurida Sud hokimiyati mustaqilligini taʼminlashga koʻmaklashish komissiyasini tashkil etish zarur, deb hisoblayman. Bu komissiya odamlardan kelib tushayotgan murojaatlar, xalq bilan bevosita uchrashuv va muloqot jarayonida koʻtarilayotgan masalalarni umumlashtirishi, parlament soʻrovi orqali haqqoniy vaziyatni tahlil qilishi, Oliy sud va Sudyalar oliy kengashi bilan birga muammolarni hal etish choralarini koʻrishi lozim. 

Sud hokimiyatining chinakam mustaqilligini taʼminlash uchun, birinchi navbatda, sudyalarni odil sudlovga taʼsir oʻtkazadigan omillardan himoya qilish kerak. Tergov va sud ishiga aralashish holatlarini aniqlash, buning uchun javobgarlikni kuchaytirish va jazo muqarrarligini taʼminlash gʻoyat muhimdir. 

Biz “Xabeas korpus” institutini joriy etish va tergov olib borishda sud nazoratini kuchaytirish borasidagi ishlarni izchil davom ettiramiz. Shundan kelib chiqqan holda, tintuv oʻtkazishga va jinoyat sodir etishda gumon qilingan shaxslarning telefondagi muloqotlarini eshitib turishga sanksiya berish huquqini sudlarga oʻtkazish zarur. 

Biz ayrim qilmishlarni jinoyatlar toifasidan chiqarish va liberallashtirish, jinoiy jazolarni insonparvarlik nuqtai nazaridan oʻzgartirishga alohida eʼtibor qaratamiz. Shu maqsadda 2018 – 2021 yillarda jinoyat va jinoyat-protsessual qonunchilikni rivojlantirish konsepsiyasini qabul qilishimiz va amalga oshirishimiz zarur. 

Xalqimizning kechirimli boʻlish va bagʻrikenglik kabi azaliy qadriyatlaridan kelib chiqib, jinoiy javobgarlikka tortish muddatlarini qayta koʻrib chiqish lozim. Shuningdek, yuksak professional darajada faoliyat yuritadigan malakali sudyalarni tayyorlashga xizmat qiladigan Oʻzbekiston Respublikasi Odil sudlov akademiyasini tashkil etishimiz kerak. 

Konstitutsiya bayramiga bagʻishlangan majlisda taʼkidlanganidek, bundan buyon Oʻzbekistonda hibsga olingan va jinoiy javobgarlikka tortilgan shaxslarga nisbatan qiynoqqa solish, ruhiy hamda jismoniy bosim oʻtkazish, boshqa gʻayriinsoniy zoʻravonlikka mutlaqo yoʻl qoʻyilmaydi. Bunday harakatlarni sodir etgan xodim yoki kimningdir “buyurtmasi”ni bajargan har qanday shaxs, kim boʻlishidan qatʼi nazar, muqarrar qonuniy jazoga tortiladi. 

Mahkumlar huquqlarini taʼminlaydigan qoʻshimcha mexanizmlar yaratishni hisobga olgan holda, jinoyat-ijro qonunchiligini yanada takomillashtirish alohida ahamiyat kasb etadi. 

Jazoni ijro etish muassasalari tizimini tanqidiy oʻrganish va tubdan takomillashtirish doirasida 2018 – 2022 yillarda tegishli chora-tadbirlar dasturini qabul qilish rejalashtirilmoqda. 

Inson huquqlari buzilishining oldini olish maqsadida barcha vaqtincha saqlash va tergov hibsxonalari, jazoni ijro etish muassasalari videokuzatuv vositalari bilan jihozlanadi. Kelgusi yildan boshlab ichki ishlar organlari yoʻl-patrul va post-patrul xizmatlarini oʻz vazifasini bajarish, ayniqsa, fuqarolar bilan muloqot jarayonini qayd etish imkonini beradigan videokameralar bilan taʼminlaymiz. Bu tizim sohadagi mavjud taʼmagirlik va suiisteʼmolchilik holatlarining oldini olish imkonini yaratadi. 

Hozirgi vaqtda viloyatlar oʻrtasida yoʻl-patrul postlarining eskicha joylashuvi harakatlanish erkinligini cheklab, savdo-iqtisodiy munosabatlar, ichki va tashqi turizm rivojiga salbiy taʼsir koʻrsatmoqda. 

Oʻzingiz oʻylang, bugungi kunda mamlakatimiz hududida 60 dan ziyod bunday postlar mavjud. Endi tasavvur qiling, oddiy odam Xorazmdan Toshkentga mashinada kelmoqchi boʻlsa, yoʻlda 17 ta postdan oʻtadi. Fargʻona vodiysidan kelayotgan kishi esa 8 ta ana shunday postga duch keladi. Shu munosabat bilan viloyatlar chegarasidagi barcha yoʻl-patrul postlarini tugatish, patrul xizmati statsionar postlari sonini keskin kamaytirish lozim. 

Alohida taʼkidlash zarurki, biz huquqiy demokratik davlat qurayotgan ekanmiz, har tomonlama bilimli, yuqori malakali, xalqaro standartlarga javob beradigan, oʻz kasbining haqiqiy fidoyisi boʻlgan huquqshunos kadrlar tayyorlash ishlarini takomillashtirishimiz kerak. 

Ayni paytda yurtimizdagi oliy taʼlim muassasalariga yuridik mutaxassislik boʻyicha bir yilda 600 ga yaqin talaba qabul qilinadi. Bu jami oliy oʻquv yurtlariga qabul qilinadigan talabalarning atigi bir foizini tashkil etadi. Oʻzingiz ayting, bu bilan davlatimiz va jamiyatimizning huquqshunos mutaxassislarga boʻlgan, tobora ortib borayotgan ehtiyojini qondirish mumkinmi? Albatta, yoʻq. Bu borada Toshkent davlat yuridik universitetining oʻquv-metodik bazasini kengaytirish bilan birga, mamlakatimizda mazkur yoʻnalishdagi yirik va nufuzli xorijiy oliy taʼlim muassasalari filiallarini tashkil etish biz uchun muhim vazifa hisoblanadi. 

Barchaga maʼlumki, yurtimizda oxirgi yillarda advokaturani rivojlantirish boʻyicha eʼtiborga loyiq ishlar amalga oshirildi. Endilikda advokatlarning konsalting xizmati, yaʼni maslahat berish va tadbirkorlik subyektlariga huquqiy yordam koʻrsatish borasidagi faoliyatini takomillashtirish choralarini koʻrishimiz lozim. Advokatlar tomonidan yuridik xizmatlar koʻrsatish borasidagi faoliyatni kengaytirish darkor. Jumladan, tadbirkorlarga ruxsat beruvchi hujjatlarni rasmiylashtirishda koʻmaklashish, davlat organlarida vakillik qilish, nizolarni sudgacha hal etish, mehnat huquqi boʻyicha yuridik xizmatlar koʻrsatish, huquqiy savodxonlikni oshirish kabi yoʻnalishlarda bunday xizmatlarni kuchaytirish kerak. 

Barchamizga ayonki, shu vaqtgacha huquqni muhofaza qiluvchi organlar va sud idoralarining asosiy vazifasi aksariyat hollarda odamlarni jazolashdan iborat boʻlib kelgan. Bu – achchiq haqiqat. Shu munosabat bilan bir fikrni alohida taʼkidlab aytmoqchiman: huquq-tartibot organlari xodimlari yaxshi bilib olsin – “tekshir-tekshir” va “dedi-dedi” qabilidagi gaplar asosida javobgarlikka tortishlardan xalqimiz qattiq charchagan. 

Vakolat doirasidan chiqib, barcha sohalarga aralashish, Vatan va xalq manfaati bir chetda qolib, oʻz manfaati yoʻlida “idora” nomini roʻkach qilish davri oʻtdi. Yaʼni endi bironta fuqaro qalbaki dalillar, tuhmat va boʻhtonlar asosida javobgarlikka tortilmasligi shart. Konstitutsiya va qonun normalari soʻzsiz ishlashi uchun ishonchli kafolatlar yaratishimiz zarur. 

Biz har qaysi huquqni muhofaza qilish organi bevosita oʻz vakolati doirasidan chiqmaydigan, bir-birining funksiyasini takror etmaydigan tizim shakllantirishimiz shart. Loʻnda qilib aytganda, ichki ishlar – jamoat tartibi va xavfsizligini taʼminlash bilan, milliy xavfsizlik – davlatni ichki va tashqi tahdidlardan himoya qilish bilan shugʻullanishi lozim. Prokuratura esa qonunlar ijrosi ustidan nazorat olib borishi zarur. Sudlarning asosiy vazifasi adolatni qaror toptirishdan iborat. Buning uchun sud har bir ish yuzasidan qonuniy, asosli va adolatli qaror chiqarishi lozim. Shu maqsadda oʻtgan bir yil mobaynida sud, prokuratura, ichki ishlar organlari faoliyatini tubdan isloh qilish boʻyicha keng koʻlamli ishlarni amalga oshirdik. Ushbu idoralarning vazifalari aniq belgilanib, ularning faoliyati xalq manfaatlariga xizmat qilishga yoʻnaltirilmoqda. Lekin bu borada qabul qilingan qator qonun, farmon va qarorlarimiz hayotga toʻliq tatbiq etildi, deyishga, albatta, hali erta. 

Koʻrilayotgan choralarga qaramasdan, ichki ishlar idoralari hali chinakam “Xalqparvar ichki ishlar idoralari”ga aylangani yoʻq. 

Prokuratura organlarining esa jamiyatda qonun ustuvorligini taʼminlash borasidagi faoliyati yetarli emas. 

Sud idoralari hali-hamon har qanday holatda adolat qaror topadigan maskanga aylangani yoʻq. 

Mazkur idoralardagi barcha xodimlar faoliyati fuqarolarning konstitutsiyaviy huquqlarini himoya qilishga toʻliq safarbar etilmoqda, deb aytolmaymiz. Shu sababli bu sohadagi islohotlarni kelgusida ham qatʼiy va izchil davom ettiramiz. 

Sud va huquqni muhofaza qiluvchi idoralar ishiga faqat va faqat xalqimizning oʻzi baho beradi. Ular uchun yagona va eng qattiq talab – bu fuqarolarning qonuniy manfaatlariga xizmat qilish va ularning huquqlarini har qanday holatda ham himoya qilishdan iborat. Eng asosiysi, biz bir idora qoʻlida barcha vakolat va resurslar toʻplanib qolishiga, oʻzaro tiyib turish va manfaatlar muvozanati prinsipi buzilishiga yoʻl qoʻymasligimiz zarur. 

Shu oʻrinda taʼkidlash joizki, Milliy xavfsizlik xizmati idoralari bugungi kungacha 26 yil avval Hukumat tasdiqlagan Nizom asosida faoliyat koʻrsatib kelmoqda. Bu Nizom chorak asr davomida oʻzgartirilmagani va har qanday oddiy masala ham milliy xavfsizlikka tahdid deb baholab kelingani ushbu idora vakolatlarining asossiz kengayib ketishiga sabab boʻlgan. 

Ayni vaqtda dunyoning baʼzi mintaqalarida yuzaga kelgan notinch vaziyat aholi migratsiyasi kuchayishiga, bu esa, oʻz navbatida, terrorizm va ekstremizmning tarqalishiga hamda ularning global muammolardan biriga aylanishiga olib kelmoqda. Bunday vaziyatda milliy davlatchiligimiz, mustaqilligimiz, aholimizning tinch va osoyishta hayoti va xavfsizligimizni saqlash biz uchun eng ustuvor vazifaga aylanib bormoqda. Aynan shu nuqtai nazardan va globallashuv davrining barcha tahdidlarini inobatga olgan holda, Milliy xavfsizlik xizmati faoliyatini ham isloh qilish vaqti keldi. Shu munosabat bilan “Huquqni muhofaza qiluvchi organlar toʻgʻrisida”gi va “Milliy xavfsizlik xizmati toʻgʻrisida”gi qonunlarni ishlab chiqish va qabul qilishni taklif etaman. Oʻylaymanki, ushbu qonunlarning qabul qilinishi fuqarolarning konstitutsiyaviy huquq va erkinliklarini hamda farovon hayoti kafolatlarini yanada mustahkamlash uchun huquqiy poydevor yaratadi. 

III. Iqtisodiyotni rivojlantirish va liberallashtirishning ustuvor yoʻnalishlari 

Qadrli doʻstlar! 

Hammamiz yaxshi tushunamiz, har qanday islohot va oʻzgarishni barqaror iqtisodiyotsiz amalga oshirib boʻlmaydi. Biz oʻtgan yil davomida bu borada keng koʻlamli ishlarni boshladik. Lekin milliy iqtisodiyotimizni mustahkamlash, yurtimizni rivojlangan davlatlar qatoriga olib chiqish uchun oldimizda hali koʻplab vazifalar turibdi. 

Bugungi kunda dunyoda innovatsion taraqqiyot modellarini joriy etish, ilgʻor gʻoyalar, “nau-xau” va “aqlli” texnologiyalarni eksport qilish hisobidan tez surʼatlar bilan rivojlanayotgan davlatlar soni tobora ortib bormoqda. Mamlakatimizda bu yoʻnalishda amalga oshirilayotgan ishlarni, afsuski, qoniqarli deb boʻlmaydi, desam, oʻylaymanki, sizlar ham bu fikrga qoʻshilasiz. 

Xalqaro valyuta fondi maʼlumotlariga koʻra, aholi jon boshiga toʻgʻri keladigan yalpi ichki mahsulot hajmi boʻyicha Oʻzbekiston dunyo reytingida 187 mamlakat oʻrtasida 134-oʻrinda turibdi. Vaholanki, Oʻzbekiston juda boy tabiiy resurslarga, katta iqtisodiy salohiyatga ega boʻlgan davlat. Yurtimiz zaminida oltin, kumush, mis, uran, neft, tabiiy gaz, koʻmir kabi tabiiy qazilma boyliklarning katta zaxiralari mavjud. Umuman, Mendeleevning kimyoviy moddalar jadvalidagi barcha elementlarni mamlakatimizdan topish mumkin. 

Bizdagi unumdor tuproq, toʻrt faslda ham oftob chiqib turadigan qulay iqlim va betakror tabiatni, oʻzingiz ayting, yana qayerda topish mumkin? 

Hamma gap ana shu bebaho boylikni xalqimiz manfaati yoʻlida oqilona va samarali ishlata olishda. Lekin, ochiq tan olishimiz kerak, bu masalada biz orqada qolmoqdamiz. Masalan, 2017 yilda yurtimizda gaz ishlab chiqarish hajmi 56,5 milliard kub metrni tashkil etdi. Ammo mazkur soha yillar davomida modernizatsiya qilinmagani tufayli yoʻqotish miqdori juda katta – 20-23 foizni tashkil etmoqda. Bu boylikning katta qismi bekordan-bekorga isrof boʻlayotgani albatta barchamizni oʻylantirishi, tashvishga solishi kerak. Chunki Xudo bunday neʼmatni hammaga ham bermagan. Uni qadrlash, har bir misqolini asrab-avaylab ishlatish kerak. 

Iqtisodiyot – bu hisob-kitob degani. Har bir ishimizda puxta hisob-kitob birinchi oʻrinda turishi lozim. Aks holda, hamma ishimiz eski hammom, eski tos boʻlib qolaveradi. Mana, masalan, 2018 yilda 66 milliard kub metr tabiiy gaz ishlab chiqarishimiz kerak. Shundan 17 milliard kub metr gaz “Oʻzbekenergo” aksiyadorlik jamiyatiga yetkazib beriladi. Buning hisobidan 56 milliard kilovatt elektr energiyasi ishlab chiqariladi. Afsuski, bizda elektr uzatish tarmoqlari eskirib ketgan. Buning oqibatida 15-20 foiz elektr energiyasi isteʼmolchiga yetib bormasdan, tarmoqning oʻzida behuda yoʻqotilmoqda. 

Yoki yana bir misol. “Oʻzkimyosanoat” aksiyadorlik jamiyati tarkibiga kiradigan korxonalar tomonidan yiliga 10 milliard kub metr tabiiy gaz isteʼmol qilinadi. Shu asosda mineral oʻgʻitlar ishlab chiqarilib, fermerlarimizga yetkazib beriladi. Fermer xoʻjaliklaridan buning uchun mablagʻlar oʻz vaqtida undirilmagani sababli “Oʻzkimyosanoat” korxonalari 2017 yil 1 dekabrgacha tabiiy gazdan 890 milliard soʻm qarzdor boʻlib qolgan. 

Bozor sharoitida mahsulot yetkazib beruvchi ham, isteʼmolchi ham oʻz shartnoma majburiyatlarini toʻliq bajarishi kerak. Aks holda, bir joyda depsinib, boshimiz muammodan chiqmaydi. 

Iqtisodiyotda boshqaruv tizimi eskirgani, innovatsion gʻoyalarni qoʻllab-quvvatlash boʻyicha samarali mexanizmlar oʻz vaqtida joriy qilinmagani ham jiddiy muammo boʻlib qolmoqda. Shuningdek, texnologik qoloqlik, resurs va energiyani tejaydigan texnologiyalar, muqobil energiya manbalarini tatbiq etishning sustligi ham iqtisodiy taraqqiyot yoʻlida toʻsiq boʻlmoqda. 

Eng yomoni, istiqbolli yirik loyihalarni belgilash va amalga oshirishda jiddiy xatoliklarga yoʻl qoʻyilgani, xorijiy kreditlar samarasiz ishlarga sarflangani iqtisodiyot rivojiga xalaqit bermoqda. Masalan, mamlakatimizda 25 yil davomida olingan kreditlarning aksariyati yetarlicha iqtisodiy samara bermaganini turli ekspert va mutaxassislar ochiq tan olmoqda. Misol uchun, Qoraqalpogʻistonda barpo etilgan Ustyurt gaz-kimyo majmuasi kutilgan iqtisodiy foydani bermayapti. Moliya vazirligida oʻtirgan baʼzi “vallomatlar” vaqtida bu – dunyodagi eng zoʻr loyiha, deb butun olamga jar solgan edi. Lekin qani natija? 

Bunday achinarli holatni xalqimizning eng oʻtkir ehtiyojlari bilan bogʻliq ijtimoiy dasturlar boʻyicha ham koʻrish mumkin. Misol uchun, aholini ichimlik suvi bilan taʼminlash maqsadida oxirgi 10 yilda 17 ta loyiha doirasida 618 million dollardan ziyod xorijiy kredit mablagʻlari jalb etildi. Agar shuncha valyuta xalqimiz turmush sharoitini yaxshilash uchun samarali ishlatilib, aniq natijaga erishilganida, albatta, bu ishda tashabbuskor boʻlgan iqtisodiyot kompleksining rahbarlariga bugun ming bor rahmatlar aytar edik. Lekin, afsuski, bunday boʻlgani yoʻq. Boshlangan loyihalarning koʻpchiligi oxiriga yetkazilmadi. Ichimlik suvi qancha-qancha odamlar uchun hali ham shirin orzuligicha qolmoqda. Ularning umidi, ishonchi oqlanmagani uchun kim javob beradi? 

Biz, avvalo, chetdan kredit va sarmoyalar olib kelish boʻyicha samarali tizim yaratishimiz, har bir kreditni aniq ishlatishni oʻrganishimiz lozim. Bu masalada yetti oʻlchab, bir marta kesadigan, oqibatini puxta oʻylab ish olib boradigan davr keldi. 

Shu nuqtai nazardan, davlatning innovatsion yangilanish dasturini shakllantirish, innovatsiya va investitsiyalardan samarali foydalanadigan yangi avlod kadrlarini, yangi sarmoyadorlar sinfini tayyorlash oʻta muhim ahamiyatga ega. Buning uchun Oʻzbekistonni texnologik rivojlantirish va ichki bozorni modernizatsiya qilish boʻyicha kuchli milliy gʻoya, milliy dastur kerak. Ushbu dastur Oʻzbekistonni jahondagi taraqqiy topgan mamlakatlar qatoriga tezroq olib chiqishga imkon yaratishi lozim. 

Mamlakatimizda asosiy energiya resurslarining narxi past boʻlib qolayotgani bozor iqtisodiyoti sharoitida oʻzini oqlamasligini albatta hammamiz yaxshi tushunamiz. Masalan, Oʻzbekistonda aholi va sanoat korxonalari uchun 1 megavatt soat elektr energiyaning narxi 25 AQSH dollarini tashkil etadi. Germaniyada esa bu narx aholi uchun – 332 dollar, korxonalar uchun – 144 dollardan iborat. Rossiyada tegishlicha 47 va 51 dollarni, Hindistonda 68 va 87 dollarni tashkil etadi. Shuningdek, 1000 kub metr tabiiy gazning narxi Oʻzbekistonda 32,9 dollar, Shvetsiyada 1552, Portugaliyada 1132 dollardan ziyod, Italiyada 1045, Germaniyada 785 dollardan, Angliyada esa 770 dollardan ortiqni tashkil etadi. Bu raqam Rossiyada 83 dollardan, Qozogʻistonda 45 dollardan ziyoddir. 

Koʻrinib turibdiki, bizda energiya va tabiiy gaz resurslari rivojlangan davlatlarga nisbatan bir necha barobar arzon. Lekin resurslardan oqilona foydalanish yoʻqligi natijasida tannarxning pasayishiga, mahsulot hajmi oʻsishiga erishish qiyin boʻlmoqda. 

Energiya resurslaridan foydalanish samaradorligini oshirish uchun mamlakatimiz energetika tizimini isloh qilishimiz, bu borada aniq strategiya ishlab chiqishimiz lozim. Avvalo, samarasiz va zarar bilan ishlaydigan korxonalarni xususiylashtirish, monopoliyani tugatish kerak. Shuningdek, elektr energiyasi yetkazib berishda raqobat muhitini shakllantirish va muqobil energiya manbalaridan foydalanishni ragʻbatlantirish zarur. Buning uchun xususiy sektorni keng jalb etgan holda, ishlab chiqarishni moliyalashtirish boʻyicha bozor mexanizmlariga oʻtish talab etiladi. 

Biz 2018 yilni Faol tadbirkorlik, innovatsion gʻoyalar va texnologiyalarni qoʻllab-quvvatlash yili deb eʼlon qilgan ekanmiz, kelgusi yili faol tadbirkorlikni rivojlantirish eʼtiborimiz markazida boʻladi. Bu sohani qoʻllab-quvvatlash, biznes subyektlarini jadal va barqaror rivojlantirish yoʻlidagi toʻsiq va gʻovlarni bartaraf etish boʻyicha zarur choralar koʻriladi. 

Afsuski, tadbirkorlik faoliyatini tashkil etishda hali ham muammolar yoʻq emas. 

Yurtimizda tadbirkorlik nima uchun kutilgan darajada rivojlanmayapti? Chunki bu soha vakillarini asossiz ravishda tekshirish holatlari koʻp. Ochigʻini aytganda, tadbirkorlikning erkin rivojlanishiga oʻzimiz – davlat idoralari yoʻl qoʻymayapmiz. Hech kimga kerak boʻlmagan tartib-taomillar hamon saqlanib qolmoqda, joylarda koʻpgina amaldorlar faqat oʻz shaxsiy manfaatini oʻylab ish koʻrmoqda. 

Bu haqda gapirganda, mashhur davlat va siyosat arbobi Uinston Cherchillning bir gapi beixtiyor esga tushadi. Qarang, u nima deb yozgan ekan: “Baʼzilar tadbirkor deganda sogʻin sigirni, faqat sanoqli odamlargina tadbirkor deganda ogʻir aravani tortayotgan mehnatkash otni tushunadi”. 

Oʻylaymanki, bu gaplarning naqadar toʻgʻri ekaniga izoh berishning hojati yoʻq. 

Bozor iqtisodiyotining talabi shundayki, resurs va imkoniyatlardan foydalanish imkoni, yaʼni faoliyat maydoni hammaga teng boʻlishi kerak. Yakkahokimlikka hech kimning haqqi yoʻq. Shu nuqtai nazardan qaraydigan boʻlsak, aholi ehtiyoji uchun zarur boʻlgan mahsulotlarni mamlakatimizga import qilish faqat ayrim guruhlar qoʻlida toʻplanib, ular uchun moʻmay daromad manbaiga aylanib qolganini adolatdan deb boʻlmaydi. 

Baʼzi bir korxonalarga imtiyozlar berish orqali oʻzimiz erkin raqobat muhitini boʻgʻib, narxlarning barqaror boʻlishiga salbiy taʼsir koʻrsatmoqdamiz. 

Endi biz bunday amaliyotdan voz kechamiz. Bu masalada hammaga teng sharoit yaratiladi. Imtiyozlar ayrim korxonalarga emas, balki alohida ishlab chiqarish va xizmat turlarini ragʻbatlantirish maqsadida beriladi. Imtiyozni roʻkach qilib, eng muhim faoliyat turlarini toʻla monopoliya qilib olishga mutlaqo yoʻl qoʻyilmaydi. 

Bozor iqtisodiyoti sharoitida teng va halol raqobat muhitini yaratish maqsadida “Mamlakat oziq-ovqat xavfsizligini yanada samarali taʼminlash chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi farmon loyihasi ishlab chiqilib, keng jamoatchilik muhokamasiga qoʻyildi. 

Koʻpchilikka yaxshi ayon: bojxona tartib-taomillarining murakkabligi tadbirkorlikka toʻsqinlik qilayotgan asosiy omillardan biri hisoblanadi. 

Jahon bankining hisobotiga koʻra, eksport-import hujjatlarini rasmiylashtirish boʻyicha Oʻzbekiston 190 ta davlat orasida 175-oʻrinda turgani achinarli, albatta. Aytaylik, bojxona hujjatlarini rasmiylashtirish uchun Belgiyada 1 soat kifoya qilsa, bizda bunga 1 oylab muddat sarflanadi. 

Import tovarlar har bir bojxona rejimida alohida-alohida tekshiruvdan oʻtkaziladi. Bunday bojxona rejimi bizda bir nechta. Nima uchun mamlakatimiz hududining oʻzida bitta yuk bir necha marta tekshirilishi kerak? Bundan kim manfaatdor? Har bir tekshirish xarajat talab qiladi-ku! Nima, bizning moliyaviy imkoniyatlarimiz cheksizmi? Bundan tashqari, tovarning turiga qarab muvofiqlik, gigiyenik yoki veterinariya boʻyicha sertifikatlarsiz tovarlarni bojxona omboridan chiqarishga yoʻl qoʻyilmaydi. Bizning har bir bojxona omborimiz ekspress-laboratoriyalar bilan jihozlangan emasmi? Bu jarayonlar qanchalik ochiq va oshkora, nega bu haqda mutasaddi idoralar bong urmaydi? 

Barcha rivojlangan davlatlarda bojxona koʻrigi xavf-xatardan ogoh etish tizimi orqali amalga oshiriladi. Bu ham davlat resurslarini, ham tadbirkorlarning vaqtini tejaydi. Lekin bu tizim bizda hanuzgacha joriy etilmagan. Kelgusi yildan boshlab tadbirkorlik subyektlari uchun bojxona koʻrigida xavf-xatardan ogoh etish tizimi, yaʼni tadbirkorlar qanchalik halol ekaniga qarab, ularni “yashil” va “qizil” yoʻlaklar orqali oʻtkazishni joriy etamiz. 

Shu munosabat bilan Vazirlar Mahkamasi (A.Aripov) 2 oy muddatda tegishli qaror loyihasini tayyorlab, kiritishi zarur. 

Ayni vaqtda noqonuniy tekshirishlar, xususiy biznes faoliyatiga asossiz aralashishga qarshi kurashni kuchaytirish kerak. Shu maqsadda tadbirkorlik subyektlari faoliyatini tekshirish tizimini tubdan qayta koʻrib chiqish lozim. 

Nazorat qiluvchi organlar faoliyatini muvofiqlashtirish boʻyicha respublika kengashi faoliyati davr talabiga javob bermayapti. Buni ochiq tan olish kerak. Oʻzingiz oʻylang, ushbu kengashning ishchi organi ham, eng koʻp tekshirish oʻtkazadigan nazorat organi ham – soliq idorasining oʻzi. Tekshirish uchun ham oʻzi ruxsat bersa, ham oʻzi tekshirsa, buni qanday tushunish mumkin? 

Shu munosabat bilan tekshirishlar oʻtkazishga ruxsat berishning maxsus elektron axborot tizimiga oʻtish va uning nazoratini Bosh prokuraturaga yuklash maqsadga muvofiq, deb oʻylayman. 

Biz 2018 yilga Faol tadbirkorlik, innovatsion gʻoyalar va texnologiyalarni qoʻllab-quvvatlash yili, deb nom berganimiz munosabati bilan barcha tadbirkorlik subyektlarining moliyaviy-xoʻjalik faoliyatini tekshirishni 2 yilga toʻxtatsak, nima deysizlar? 

Bosh prokuror boshchiligida nazorat qiluvchi organlar rahbarlari har oyda namunali, faol tadbirkorlar bilan uchrashuvlar tashkil etib, ularni qiynayotgan muammolarni eshitish, qonuniy faoliyatiga toʻsqinlik qilayotgan kamchiliklarni aniqlash va bartaraf etish choralarini koʻrib borishi talab etiladi. 

Tadbirkorlar huquqlarini ishonchli himoya qilishda Savdo-sanoat palatasi tomoshabin boʻlib oʻtirmasligi lozim. Shu bilan birga, palata faqat davlat organlari yoki mansabdor shaxslar tomonidan yoʻl qoʻyilayotgan kamchiliklarni muhokama qilmasdan, tadbirkorlar sodir etayotgan nomaʼqul ishlarni, ayniqsa, jinoyatlarni tanqidiy muhokama qilishi zarur. 

Tadbirkorlar hamjamiyati nopok tadbirkorlarga nisbatan murosasiz boʻlishi lozim. Ularga nisbatan birinchi navbatda davlat emas, balki tadbirkorlarning oʻzlari munosabat bildiradigan va ushbu muhit sofligini taʼminlaydigan tizim yaratishimiz kerak. 

Yana bir muhim masala – yurtimizda fond bozori, fond birjasini yanada rivojlantirish uchun Qimmatli qogʻozlar bozorini muvofiqlashtirish va rivojlantirish markazi ishini tubdan qayta tashkil etish lozim. 

Biz boʻsh turgan davlat mulki obyektlarini oʻzaro sheriklik asosida xususiy sektorga oʻtkazish boʻyicha ishlarni davom ettiramiz. Internet tarmogʻida elektron savdolar va auksionlar orqali er uchastkalarini, jumladan, tadbirkorlar uchun ajratishning yagona tartibini oʻrnatish zarur. Shu maqsadda 2018 yildan boshlab elektron savdo maydonlari orqali davlat aktivlarini sotish boʻyicha elektron tizim tashkil etiladi. 

Iqtisodiyotni rivojlantirishda puxta va barqaror bank-moliya tizimi ulkan ahamiyatga ega. Biz aholi va tadbirkorlik subyektlarining bank tizimiga ishonchini kuchaytirmasdan turib, “yashirin iqtisodiyot”dan toʻliq xalos boʻla olmaymiz. 

2018 yilda bank tizimi faoliyatini rivojlantirish boʻyicha belgilangan vazifalarni amalga oshirishda banklar bilan tadbirkorlik subyektlari oʻrtasida samarali va oʻzaro manfaatli hamkorlik munosabatlarini taʼminlash masalalariga asosiy eʼtiborni qaratish zarur. 

Valyuta bozorini isloh qilishga qarshi boʻlgan ayrim “ekspertlar”ning ikkilanishi va “maslahat”lariga qaramasdan, biz qisqa muddatda xalqaro standartlar asosida valyutani liberallashtirish jarayonini boshladik. Lekin biz yaxshi tushunamizki, bu ish ushbu sohadagi islohotlarning boshlanishi, xolos. 

Valyuta siyosati biznes va iqtisodiyotni rivojlantirish manfaatlariga toʻliq xizmat qilishi, investitsiya faoliyatiga ijobiy turtki berishi lozim. 

2018 yilda soliq siyosatini amalga oshirishda keskin chora-tadbirlardan voz kechamiz. Chunki islohotlar davrida davlat tizimining uzluksiz faoliyat koʻrsatishi uchun byudjet barqarorligi suv bilan havodek zarur. 

Oʻzbekistonda yirik investitsiya loyihalarini amalga oshirish niyatida boʻlgan investorlar uchun mamlakatimizni jozibali qilish maqsadida soliq tizimini takomillashtirish boʻyicha hali koʻp ish qilishimiz kerak. 

Barcha biznes toifalari uchun soliq yukini kamaytirish va qulaylashtirish, shu asosda ishlab chiqarishni va soliqqa tortiladigan bazani kengaytirish zarur. 

Oʻz ehtiyoji uchun obyektlar qurayotgan, yangi tashkil etilgan kichik va oʻrta tadbirkorlik subyektlariga yagona soliq toʻlovini maʼlum muddatga kechiktirish huquqini berish darkor. Shuningdek, kichik korxonalar uchun qoʻshimcha qiymat soligʻi toʻlashga oʻtishni ragʻbatlantirish shart. 

Shu bilan birga, tez rivojlanayotgan, yiriklashib borayotgan korxonalarni ragʻbatlantirish siyosatiga oʻtish lozim. 

Soliq imtiyozlari berishda individual yondashuvlardan voz kechib, ularni faqat iqtisodiyotning maʼlum tarmoqlari uchun qoʻllash amaliyotiga oʻtishni taklif etaman. 

Eng muhimi, investorlar nazari bilan qaraganda, soliq tizimi uzoq muddat davomida aniq va tushunarli boʻlishi kerak. Shuning uchun soliq tizimida puxta oʻylangan, uzoq muddatga moʻljallangan siyosatni amalga oshirish lozim. 

Biz mamlakatimiz byudjet tizimini qayta koʻrib chiqishimiz, byudjet daromadlari va xarajatlari xalqimiz uchun ochiq va oshkora boʻlishini taʼminlashimiz zarur. 

Shu oʻrinda taʼkidlash kerakki, kuni kecha boʻlib oʻtgan Senat majlisida Oʻzbekiston Respublikasining 2018 yilgi davlat byudjeti hamda soliq tizimini takomillashtirish bilan bogʻliq muhim qonunlar maʼqullandi. Ushbu qonunlarga imzo qoʻyishda men ularda xalqimiz manfaatlarini toʻla aks ettirish, tadbirkorlar va investorlar uchun yanada qulay sharoit yaratish, hududlarimizni rivojlantirish boʻyicha aniq choralar nazarda tutilganmi, yoʻqmi – shunga alohida eʼtibor qarataman. Kerak boʻlsa, bu qonunlarni oddiy odamlarimiz va tadbirkorlarimiz manfaati nuqtai nazaridan qayta koʻrib chiqishga ham tayyorman. 

Bizda eng katta muammo nima, bilasizlarmi? 

Bizda investitsiya dasturlarini shakllantirishda puxta rejalashtirilgan, uzoq muddatga moʻljallangan yagona konsepsiya yoʻq. 

Har bir davlat tashrifida biz xorijiy investitsiyalarni jalb qilish boʻyicha bir necha milliard dollarlik kelishuvlarga erishmoqdamiz. Ammo bu kelishuvlarni amalga oshirish juda sustkashlik bilan bormoqda. Negaki, bu borada aniq ishlaydigan tizim mavjud emas. 

Amaldagi investitsiya dasturlarida aniq bir loyihaga oid maʼlumotlar yoʻq. Dasturlarni shakllantirishda Iqtisodiyot vazirligi, mahalliy hokimliklar faqat raqamlar ortidan quvish bilan band. Ular shu maqsadda iqtisodiy naf bermaydigan, istiqboli yoʻq, moliyalashtirish manbalari aniq boʻlmagan loyihalarni ham dasturga qoʻshib yuborish, loyiha narxini asossiz oshirib koʻrsatish, bir soʻz bilan aytganda, koʻzboʻyamachilik bilan shugʻullanmoqda. 

Bunday noxush amaliyotga chek qoʻyish vaqti keldi. Biz bu holatlarga barham berish va investitsiyalarni iqtisodiyotning real sektoriga jalb qilish, loyihalarni shakllantirishning butunlay yangi mexanizmini joriy etish boʻyicha qaror qabul qildik. Shoshma-shosharlik bilan ishlab chiqiladigan soxta investitsiya dasturlarini qabul qilish amaliyotidan butunlay voz kechildi. 

Bundan buyon rivojlanishning uzoq muddatga moʻljallangan konsepsiyalari ishlab chiqiladi. Bu borada birinchi qadam sifatida Oʻzbekiston Respublikasining rivojlanish davlat dasturlari qabul qilinib, mazkur dasturlarni moliyalashtirish fondi tashkil etildi. 

Iqtisodiyotni rivojlantirishda aholi qoʻlida toʻplangan mablagʻlarni investitsiya shaklida harakatga keltirish, odamlarda tadbirkorlik hissini kuchaytirish muhim vazifalarimizdan biridir. Shu maqsadda Internet tarmogʻida mahalliy va xorijiy investorlarni kerakli statistik axborotlar bilan taʼminlaydigan, biznes yuritish uchun yaratilgan sharoitlar haqida maʼlumot beradigan “Investitsiya portali” ochishni taklif etaman. 

Xorijiy tajribalar asosida barcha investorlar uchun tunu kun ishlaydigan bepul mobil telefonlar aloqasini tashkil etish zarur. Chet el investorlari uchun oʻz kapitalini tezroq olib chiqib ketmasdan, uni qayta investitsiya qilishga undaydigan ragʻbatlantirish tizimini yaratish haqida ham oʻylab koʻrish lozim. 

Hokimlar, davlat organlari va tashkilotlari rahbarlarining investitsiyalarni jalb etish, xorijiy investorlar bilan hamkorlik qilish, yangi ishlab chiqarish turlarini tashkil etish, ish oʻrinlari yaratish boʻyicha faolligini oshirish zarur. Keyingi yildan boshlab joylarda investorlar uchun yaratilgan sharoitlarni aniqlash boʻyicha reyting natijalari eʼlon qilib boriladi, kerak boʻlsa, hudud rahbarlari faoliyatiga ayni shu mezon asosida baho beriladi. 

Maʼlumki, bugungi kunda dunyoning 33 ta mamlakatida elchixonalarimiz mavjud. Lekin mamlakatimizning investitsiya sohasidagi jozibasini oshirish, xorijiy investitsiyalarni keng jalb etishga koʻmaklashish boʻyicha Tashqi ishlar vazirligi oʻz imkoniyatlaridan toʻliq foydalanyaptimi? Elchixonalardagi savdo-iqtisodiy masalalar boʻyicha maslahatchilarning ishi qoniqarlimi? 

Elchilarimiz uchun iqtisodiyot, investitsiya masalalari, afsuski, ikkinchi darajali boʻlib qolgan. Ular faqatgina “siyosat” bilan band. Elchixonalarda iqtisodiyot, moliya, investitsiya masalalari boʻyicha mutaxassislar yetishmaydi. Bundan buyon, kerak boʻlsa, har bir elchixona xodimini lavozimga tayinlashda ularning iqtisodiy bilim va koʻnikmalarini alohida oʻrganish tizimini joriy qilish zarur. 

Hurmatli doʻstlar! 

Tashqi iqtisodiy sohada hali ishga solinmagan katta imkoniyat va zaxiralar mavjudligini taʼkidlash lozim. Bu borada biz Markaziy Osiyo mamlakatlari va yirik sheriklarimiz – Xitoy, Rossiya, Janubiy Koreya, AQSH, Turkiya, Yevropa Ittifoqi mamlakatlari bilan savdo-iqtisodiy aloqalarni kengaytirishni davom ettiramiz. 

Kelgusi yilda Oʻzbekiston Respublikasining tashqi savdo yuklarini jahondagi va mintaqadagi asosiy bozorlarga olib chiqadigan ishonchli transport va tranzit yoʻlaklarini izchil shakllantirishga alohida eʼtibor qaratish lozim. 

Bugungi kunda bizning asosiy yuklarimiz Qozogʻiston tranzit yoʻlaklari orqali, ayniqsa, eng koʻp yuklar “Sariogʻoch” stansiyasidan oʻtadi va bu marshrut imkoniyatlari bizning ehtiyojlarimizni toʻliq qondirmoqda, deb aytolmaymiz. Ushbu stansiyadan tovarlarni Oʻzbekiston hududiga olib kirishda elektrovozlar, zamonaviy terminallar yetishmasligi, temir yoʻl tarmoqlaridagi bandlik mahsulotlarning uzoq muddat qolib ketishiga sabab boʻlmoqda. Bu esa mamlakatimiz iqtisodiyotiga salbiy taʼsir koʻrsatmoqda. Shu sababli logistik marshrutlarni diversifikatsiya qilish, bu borada qoʻshnilarimiz bilan amaliy muzokaralar oʻtkazish zarur. 

Xitoy davlatining tashabbusi bilan amalga oshirilayotgan “Bir makon, bir yoʻl” loyihasi doirasida mamlakatimizning transport-kommunikatsiya infratuzilmalari sohasidagi imkoniyatlarini oshirish lozim. Tranzit davlatlar, xususan, Turkmaniston, Eron, Qozogʻiston, Rossiya, Ozarbayjon va Gruziya hududlaridan asosiy eksport yuklarini tranzit shaklida tashishda preferensiyalarga ega boʻlish haqida jiddiy oʻylashimiz kerak. Shu sababli xorijiy va mahalliy investorlarning logistika sohasida aniq loyihalarni amalga oshirish borasidagi harakatlarini ragʻbatlantirishimiz darkor. 

Shuningdek, milliy yuk tashuvchilarni qoʻllab-quvvatlash, tadbirkorlarga qoʻshimcha sharoitlar yaratish maqsadida “Milliy logistika portali”ni tashkil etish lozim. 

Kelgusi yilda Jahon savdo tashkilotiga aʼzo boʻlish boʻyicha muzokaralarni qayta boshlaymiz. Eksportni yanada ragʻbatlantirish maqsadida texnik jihatdan tartibga solish tizimini xalqaro standartlarga uygʻunlashtirish lozim. Asosiy maqsadlarimizdan biri – tashqi bozorga sifatli va sertifikatlangan mahsulotlarni “oʻzbek brendi” nomi bilan olib chiqishdan iborat. 

Hozirgi kunda milliy iqtisodiyotga yuqori daromad keltiradigan istiqbolli tarmoqlardan biri – bu turizmdir. Oʻzbekiston turizm sohasida ulkan salohiyatga ega boʻlgan davlat hisoblanadi. Yurtimizda 7 ming 300 dan ortiq madaniy meros obyektlari mavjud va ularning aksariyati YUNYeSKO roʻyxatiga kiritilgan. 

Shu bilan birga, mamlakatimizning betakror tabiati, goʻzal dam olish zonalari imkoniyatlaridan foydalanib, yangi turistik yoʻnalishlar ochish mumkin. Bu sohaga jahon brendlarini faol jalb etgan holda, biz ziyorat turizmi, ekologik, maʼrifiy, etnografik, gastronomik turizm va bu sohaning boshqa tarmoqlarini rivojlantirishga alohida eʼtibor qaratishimiz zarur. Bu borada davlat-xususiy sheriklik munosabatlarini qoʻllash sohani taraqqiy ettirishda keng imkoniyatlar ochishini hisobga olishimiz lozim. 

Samarqand, Buxoro, Toshkent shaharlaridagi muqaddas qadamjolar va yodgorliklarni ziyorat qilishdan iborat boʻlgan “kichik haj” dasturini rivojlantirish va jadallashtirish zarur. Ichki turizm sohasidagi katta imkoniyatlarni ham toʻliq ishga solish lozim. 

Bosh vazir oʻrinbosari S.Xolmurodov va Turizmni rivojlantirish davlat qoʻmitasi raisi A.Abduhakimov ana shu masalalarni hal etish boʻyicha hujjatlarni bir oy muddatda ishlab chiqib, taqdim etsin. 

Hurmatli majlis qatnashchilari! 

Ruxsatingiz bilan, iqtisodiyotimizdagi yetakchi tarmoq – qishloq xoʻjaligi sohasidagi eng muhim vazifalarga toʻxtalib oʻtmoqchiman. 

Shu yil 9 dekabrda boʻlib oʻtgan Qishloq xoʻjaligi xodimlari kuniga bagʻishlangan yigʻilishda biz bu haqda batafsil gaplashib oldik. Aytilgan fikrlarni takrorlamasdan, quyidagi muhim masalalarga eʼtibor qaratish zarur, deb hisoblayman. 

Maʼlumki, hozirgi kunda yurtimizda 51 foizdan ziyod aholi qishloq joylarda yashaydi. Biroq qishloq xoʻjaligi mahsulotlarining mamlakat yalpi ichki mahsulotidagi ulushi 17 foizdan oshmaydi. Agrar soha mahsulotlarini qayta ishlash hajmi esa 10 foizga ham yetmaydi. Holbuki, rivojlangan davlatlarda bu koʻrsatkich 50 foizdan ortiqni tashkil etadi. Shu munosabat bilanqishloq xoʻjaligini yanada isloh qilish boʻyicha kompleks dastur ishlab chiqish lozim. 

Ayniqsa, oziq-ovqat xavfsizligi muammosini hal etish, genetik modifikatsiya qilingan mahsulotlar yetishtirmaslik boʻyicha qatʼiy nazorat oʻrnatishga alohida eʼtibor qaratish talab etiladi. Soʻnggi yillarda mamlakatimiz bozorlarida import meva-sabzavot mahsulotlari koʻpayib borayotgani bizni albatta hushyorlikka chaqirishi kerak. Bunday holatning oldini olish uchun, avvalo, yoʻqolib borayotgan qadimgi navlarni tiklash, seleksiya ishlarini oqilona va samarali yoʻlga qoʻyish, sohaga ilm-fan yutuqlari, innovatsion ishlanmalarni keng joriy etishimiz zarur. 

Maʼlumki, mamlakatimiz toʻqimachilik sanoati 1 million 400 ming tonnagacha paxta tolasini qayta ishlash imkoniyatiga ega. Bu respublikamizdagi tayyor mahsulot ishlab chiqaruvchilar ehtiyojini toʻliq qoplay oladi. Lekin paxta tolasini qayta ishlash sanoatini boshqarishda koʻpgina muammolar mavjud. Bu esa paxta xomashyosini ishlab chiqarish va qayta ishlashda rentabellikning pasayishiga olib kelmoqda. Shu munosabat bilan sohadagi muammolarni hal etish, mahalliy ishlab chiqaruvchilarni yanada ragʻbatlantirishga oid alohida farmon qabul qilindi. Bugungi kungacha oʻzimizning toʻqimachilik korxonalarimizga paxta xomashyosini faqat “Oʻzpaxtasanoat” aksiyadorlik jamiyati orqali sotar edik. Farmonga muvofiq toʻqimachilik korxonalari paxta xomashyosini endi toʻgʻridan-toʻgʻri tuzilgan shartnoma asosida bevosita fermerlardan sotib olish imkoniyatiga ega boʻldi. 

Navoiy, Buxoro va Sirdaryo viloyatlarida paxta-toʻqimachilik klasterlarini yaratish doirasida paxta xomashyosini bozor talablari asosida yetishtirish, narx-navoni shakllantirish va sotishni tashkil etish boʻyicha tajriba boshlandi. Kelgusida bunday ijobiy tajribani butun mamlakatimiz miqyosida joriy qilishni bugun hayotning oʻzi taqozo etmoqda. 

Chorvachilik sohasiga toʻxtaladigan boʻlsak, qoramol va parranda sonini koʻpaytirish, bu borada sifat va mahsuldorlikka erishish uchun yetarli sharoit yaratishimiz zarur. Yaqin istiqbolda har bir tumanda ixtisoslashtirilgan boʻrdoqichilik komplekslari, yuqori texnologik parrandachilik fabrikalari, shuningdek, issiqxona xoʻjaliklari tashkil etilishi lozim. 

Biz hozirgi vaqtda 1,5-2 milliard dollar miqdorida meva-sabzavot mahsulotlarini eksport qilmoqdamiz. Lekin ushbu sohada yiliga 10-15 milliard dollar mahsulot eksport qilish imkoniyati mavjud. Mahsulot tayyorlash va eksport qilishda “Oʻzagroeksport” aksiyadorlik jamiyati, birjalar, agrofirmalar va ulgurji kompaniyalar katta rol oʻynashi lozim. 

Qishloq xoʻjaligi mahsulotlarini samarali realizatsiya qilish juda muhim masaladir. Shu maqsadda fermer xoʻjaliklarida yetishtirilgan mahsulotlar hajmi va miqdori haqidagi maʼlumotlarning yagona bazasini yaratish zarur. 

Qadrli xalq noiblari! 

Shu oʻrinda hududlarni jadal iqtisodiy rivojlantirish haqida ham qisqacha toʻxtalib oʻtmoqchiman. Bu borada mahalliy davlat hokimiyati organlarining vakolatlari, imkoniyat va javobgarligini kengaytirish maqsadga muvofiq, deb hisoblayman. 

Bugungi kunda mamlakatimizning 9 ta tumanida xorijiy investitsiya ishtirokida bironta ham korxona tashkil etilmagan. Toʻgʻridan-toʻgʻri investitsiyalar asosan Toshkent shahri, Toshkent va Samarqand viloyatlari hamda Fargʻona vodiysiga toʻgʻri kelmoqda. 

Hududlarda zamonaviy ishlab chiqarish va muhandislik-kommunikatsiya tarmoqlari boʻyicha loyihalarni davlat-ijtimoiy sheriklik munosabatlarini kuchaytirish orqali toʻliq amalga oshirishimiz zarur. Biroq bu borada yetarli ish olib borilmayotganini qayd etish joiz. Shuning uchun Davlat-xususiy sheriklik munosabatlarini joriy etish konsepsiyasini ishlab chiqish va amalga oshirish kerak. 

Iqtisodiyotimizning toʻla ishga solinmagan, katta salohiyatga ega yoʻnalishlaridan biri – bu qurilish sohasidir. Kelgusi yilda qurilish sohasini isloh qilish va jadal rivojlantirish asosiy vazifalardan biri boʻladi. 

Biz qurilish-pudrat tashkilotlari va quruvchilarning zamonaviy avlodini yaratish ustida jiddiy bosh qotirishimiz zarur. Shu maqsadda qurilish sohasini 2030 yilgacha innovatsion rivojlantirish dasturi ishlab chiqiladi. Bu borada xorijdan malakali mutaxassislarni jalb etish va mahalliy mutaxassislarning chet mamlakatlarda malaka oshirishi uchun barcha zarur sharoitni yaratamiz. 

Kelgusi yilda shahar va qishloqlarimizning meʼmoriy qiyofasini yanada yaxshilash borasidagi ishlarni izchil davom ettiramiz. 

Biz bir narsani unutmasligimiz kerak: har bir bino, u bogʻcha boʻladimi, shifoxona boʻladimi, oʻz asosiy vazifasini bajarishdan tashqari, koʻrinishi bilan odamlarning kayfiyatiga ham bevosita taʼsir etadi. Shu sababli hududlarda qurilishi rejalashtirilayotgan ijtimoiy obyektlarni loyihalashtirishda eski qoliplardan voz kechib, innovatsion yondashuvlarni joriy etish zarur. 

Aholi, ayniqsa, yosh oilalar, eski uylarda yashayotgan va boshqa toifadagi fuqarolarning ehtiyojini hisobga olib, biz arzon va sifatli uy-joylar qurish boʻyicha ishlarni izchil davom ettiramiz. Shu maqsadda 2018 yilda namunaviy va arzon uy-joylar qurish koʻlamini joriy yilga nisbatan 1,5 barobar koʻpaytirish boʻyicha aniq rejalar ishlab chiqilgan. 

Yana bir muhim masala – xususiy uy-joy mulkdorlari shirkatlari faoliyatini tubdan qayta koʻrib chiqish zarur. Bu borada yangi tuzilgan vazirlik – Uy-joy kommunal xizmat koʻrsatish vazirligi tashabbus koʻrsatib ishlashi kerak. 

Yangi yilda koʻpgina aholi punktlarida, avvalo, Qoraqalpogʻiston Respublikasi, Xorazm, Buxoro, Jizzax, Qashqadaryo, Surxondaryo va Sirdaryo viloyatlarida aholini toza ichimlik suvi va kanalizatsiya xizmatlari bilan taʼminlash loyihalari amalga oshiriladi. Shu tariqa hududlarda yashayotgan 580 mingga yaqin aholi toza ichimlik suvi bilan taʼminlanadi. 

Hurmatli majlis qatnashchilari! 

2018 yilda yangi yoʻllar barpo etish, transport-logistika infratuzilmasini yanada rivojlantirish, koʻrsatilayotgan xizmatlar sifatini oshirish boʻyicha quyidagi ishlarni rejalashtirganmiz: 

birinchidan, 180 kilometr uzunlikdagi temir yoʻllarni qayta tiklash va 200 kilometrdan ortiq temir yoʻllarni elektrlashtirish; 

ikkinchidan, Toshkent – Urganch – Xiva tezyurar poyezdi va Toshkent –Samarqand – Buxoro – Urganch – Xiva turistik poyezdi harakatini yoʻlga qoʻyish, Toshkent Janubiy vokzali hamda Xiva yangi vokzalini foydalanishga topshirish; 

uchinchidan, Buxoro – Miskin va Qarshi – Kitob temir yoʻl yoʻnalishlarini elektrlashtirish va Shahrisabz bilan birlashtiradigan yangi temir yoʻl tarmogʻini qurish; 

toʻrtinchidan, Toshkent shahrida Sergeli va Yunusobod metro yoʻnalishlari, poytaxtimiz atrofidagi katta halqa yoʻl boʻylab harakat qiladigan yer usti metrosi qurish borasidagi ishlarni jadallashtirish; 

beshinchidan, sifatli xizmat koʻrsatish imkonini beradigan zamonaviy infratuzilmalar barpo etish orqali avtomobil yoʻllari va temir yoʻl yoʻnalishlarida yirik tranzit xablarini tashkil etish. 

Keyingi yillarda muhim strategik tarmoq – aerokosmik texnologiyalarni sunʼiy yoʻldosh orqali iqtisodiyotimizning yetakchi soha va tarmoqlariga joriy etishga, afsuski, biz yetarlicha eʼtibor bermadik. Zamonaviy taraqqiyotning muhim sharti va omili boʻlgan ushbu sohani rivojlantirish maqsadida davlat-xususiy sheriklik asosidagi loyihalarni amalga oshirishga xorijiy investorlarni jalb qilgan holda, milliy kosmik infratuzilmalarimizni yaratishimiz kerak. Ushbu yoʻnalishga daxldor boʻlgan ilmiy-tadqiqot institutlarini takomillashtirish va ularning salohiyatini mustahkamlash zarur. 

Biz aerokosmik faoliyat borasida alohida davlat organini tashkil etib, bu sohani rivojlantirish bilan bogʻliq vazifalarni kompleks ravishda hal etishimiz kerak. 

IV. Ijtimoiy sohani rivojlantirish boʻyicha ustuvor yoʻnalishlar 

Muhtaram parlament aʼzolari! 

Hurmatli viloyat va tuman Kengashlari deputatlari! 

Biz ilgʻor xorijiy tajriba asosida aholining munosib hayot darajasi uchun zarur boʻlgan daromadlarni aniqlash boʻyicha “isteʼmol savatchasi” tushunchasini qonunchilikda mustahkamlash va uni amalda taʼminlash mexanizmlarini yaratishimiz lozim. 

Ayni vaqtda aholining real daromadlari, ish haqi, stipendiya, pensiya va ijtimoiy nafaqalarni bosqichma-bosqich oshirish boʻyicha ham amaliy choralar koʻriladi. 

Inson salomatligini muhofaza qilish borasida soʻnggi vaqtda olib borayotgan ishlarimizga qaramasdan, afsuski, joylarda koʻplab muammolar hamon saqlanib qolmoqda. Ana shularni hisobga olib, hududlar aholisi uchun qulay boʻlgan, sifatli va zamonaviy tibbiy yordam koʻrsatish, kasalliklarni barvaqt aniqlash boʻyicha boshlagan ishlarimizni izchil davom ettiramiz. Bu borada masofadan turib profilaktika qilishni taʼminlaydigan “Aqlli tibbiyot” va “Yagona tibbiy axborot markazi” konsepsiyalarini oʻz sharoitimizga moslashtirib tatbiq etishimiz kerak. 

Ayni vaqtda xususiy tibbiyotni jadal rivojlantirish uchun xorijiy investorlarni jalb etish va chet ellik mutaxassislar mamlakatimizda doimiy faoliyat yuritishini taʼminlashga qaratilgan ishlarni yanada kuchaytiramiz. 

Hech kimga sir emas, aholini dori-darmon bilan taʼminlash odamlarni qiynayotgan dolzarb muammolardan biridir. Bu masalani hal etish maqsadida yaqin vaqt ichida aholini arzon va sifatli dori vositalari bilan taʼminlaydigan 2 mingta ijtimoiy dorixona qurilib, ishga tushiriladi. 

Ona va bola salomatligini asrashda muhim omil boʻlgan skrining markazlari faoliyatini tubdan qayta koʻrib chiqishni bugun hayotning oʻzi talab etmoqda. 2018 yilda 46 ta tuman va shahar tibbiyot birlashmasi negizida tumanlararo perinatal markazlar tashkil etiladi. Ular zamonaviy tibbiyot uskunalari, yuqori malakali kadrlar bilan taʼminlanadi. Tibbiyot fani yutuqlaridan samarali foydalangan holda, qishloq vrachlik punktlarida kasalliklarni barvaqt aniqlash va ularning oldini olish boʻyicha zamonaviy diagnostika laboratoriyalarini tashkil etish koʻzda tutilmoqda. 

Aholini telekommunikatsiya xizmatlari bilan toʻliq qamrab olish maqsadida uzoq tumanlarda 2 ming kilometr optik tolali aloqa tizimlari qurish, Internet oʻtkazuvchanligini 2,5 barobar oshirish va 4 mingdan ortiq tayanch mobil aloqa stansiyasini ishga tushirish koʻzda tutilmoqda. Mazkur chora-tadbirlar natijasida 600 dan ziyod aholi punkti Internet va mobil aloqa bilan taʼminlanadi. 

Aholining madaniy hordiq chiqarishi va boʻsh vaqtini mazmunli oʻtkazishiga qaratilgan chora-tadbirlar ishlab chiqiladi va amalga oshiriladi. 

Madaniy meros obyektlarini ishonchli qoʻriqlash va ulardan oqilona foydalanish tizimini takomillashtirish maqsadida Arxeologik tadqiqotlarni qoʻllab-quvvatlash va arxeologik topilmalarni saqlash dasturini ham qabul qilish lozim. 

Shu bilan birga, ilm-fan, madaniyat, sanʼat va adabiyot sohalarida sidqidildan xizmat qilayotgan yurtdoshlarimizni moddiy va maʼnaviy qoʻllab-quvvatlash, jumladan, ularning uy-joy, ijtimoiy va tibbiy sharoitlarini yaxshilash, gonorarlar miqdorini oshirish, yosh isteʼdod egalarining salohiyatini yuzaga chiqarish boʻyicha qabul qilgan barcha qarorlarimizning ijrosi albatta taʼminlanadi. 

Nega deganda, haqiqiy olimlik, haqiqiy ijodkorlik – bu igna bilan quduq qazishdek mashaqqatli ish. Buni bilgan odam biladi, bilmagan bilib olishi zarur. 

Jismoniy tarbiya va sport sohasining moddiy-texnik bazasini mustahkamlash boʻyicha kelgusi yilda keng koʻlamdagi ishlar koʻzda tutilmoqda. Jumladan, Nukus shahrida Olimpiya va milliy sport turlariga ixtisoslashtirilgan oliy sport mahorati maktabi, Urganchda “Yoshlik” sport majmuasi, Toshkent, Andijon, Samarqand, Buxoro shaharlarida universal sport komplekslari, Qarshi shahrida sport-sogʻlomlashtirish majmuasi, koʻp tarmoqli yopiq suzish havzasi barpo etiladi. 

Aziz doʻstlar! 

Biz yosh avlodni har tomonlama sogʻlom va barkamol etib tarbiyalash borasidagi ishlarimizni yangi bosqichga koʻtarish maqsadida “Yoshlarga oid davlat siyosati toʻgʻrisida”gi qonunni yangi tahrirda qabul qildik. Shu asosda yangicha yondashuvlar hayotga faol joriy etilmoqda. 

Yoshlar haqida gap ketganda, men doim bir narsani oʻylayman. Mana, bugungi kunda qancha-qancha yoshlarimiz chet ellarda taʼlim olmoqda, mehnat qilmoqda. Albatta, ularning orasida oʻz yoʻlini topib, begona yurtda hech kimdan kam boʻlmay yashayotganlari ham koʻp. Lekin Vatan sogʻinchi har qanday odamni ham qiynaydi. Shuning uchun ular bilan doimiy aloqa oʻrnatish, ularning huquq va manfaatlarini himoya qilish, yurtimizga qaytish istagida boʻlganlarni qoʻllab-quvvatlash boʻyicha ishlarni kuchaytirishimiz zarur. 

Shu maqsadda Oʻzbekiston yoshlari xalqaro assotsiatsiyasini tuzish va uning samarali faoliyat yuritishi uchun tegishli sharoit yaratib berishimiz kerak. Yoshlarimiz xorijdagi tengdoshlari bilan ilm-fan, madaniyat, tadbirkorlik, sport va boshqa sohalarda faol muloqotda boʻlishlari maqsadga muvofiq. Bu ularning oʻz salohiyatini dunyo miqyosida namoyon etishlari uchun katta imkoniyat yaratadi. Shuning uchun kelgusi yili Samarqand shahrida Markaziy Osiyo yoshlari forumini oʻtkazish koʻzda tutilmoqda. 

Joriy yilda olib borgan islohotlarimizning eng muhim natijalaridan biri – bu, hech shubhasiz, mamlakatimizda bolalar mehnati va majburiy mehnatga butunlay chek qoʻyilgani boʻldi. Bunday ijobiy oʻzgarishlar Xalqaro mehnat tashkiloti va boshqa tuzilmalar tomonidan eʼtirof etilgani eʼtiborga loyiq, albatta. 

Biz bundan buyon ham ingliz tili va boshqa xorijiy tillarni chuqur oʻqitish masalasiga ustuvor ahamiyat qaratamiz. Shu bilan birga, biz uchun zarur boʻlgan mutaxassisliklar boʻyicha taʼlim olish va kadrlar malakasini oshirish ishlarini keng koʻlamda yoʻlga qoʻyamiz. 

Bu haqda soʻz yuritganda, aytish lozimki, biz ulugʻ bobolarimizning munosib davomchilari boʻladigan yetuk insonlarni tarbiyalash masalasiga, afsuski, yetarlicha ahamiyat bermadik. Holbuki, intellektual va madaniy salohiyatning qanday noyob boylik ekani, nodir talant egalarini tarbiyalab kamolga yetkazish hal qiluvchi ahamiyatga ega ekanini unutishga haqqimiz yoʻq. Rivojlangan mamlakatlar bugungi yuksak taraqqiyot darajasiga aynan shuning hisobidan yetgani – bu ham haqiqat. 

Ming afsuski, mamlakatimizda katta ilmiy salohiyatga ega boʻlgan ayrim olimlar, isteʼdodli yoshlar oʻrtasida xorijiy davlatlarga ketib qolish holatlari ham yoʻq emas. Qancha-qancha oʻzbek yigitlari, oʻzbek qizlari bugun chet ellardagi yirik kompaniya va banklarda, nufuzli universitetlar, xalqaro tashkilotlarda katta-katta lavozimlarda xizmat qilmoqda. Men shaxsan oʻzim xorijiy mamlakatlarga safarlarim chogʻida oʻnlab ana shunday vatandoshlarimiz bilan uchrashib, muloqotda boʻldim. 

Chet ellardagi yurtdoshlarimizga konsullik xizmatlari va boshqa xizmatlar koʻrsatish, ularning yurtimizga bemalol kelib-ketishi, mamlakatimizni taraqqiy ettirishda ishtirok etishlari uchun zarur sharoitlar yaratilmoqda. Biz bu ishlarni kelgusida yanada kengaytiramiz. 

Shu munosabat bilan chet ellarda yashayotgan va ishlayotgan vatandoshlarimiz bilan oʻzaro hamkorlik sohasida davlat siyosati konsepsiyasini ishlab chiqishni taklif etaman. 

V. Xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bagʻrikenglikni taʼminlash hamda tashqi siyosat sohasidagi ustuvor yoʻnalishlar 

Muhtaram deputat va senatorlar! 

Barchamizga ayonki, jahonda keskin iqtisodiy raqobat, axborot xurujlari, terroristik tahdidlar tobora kuchayib bormoqda. Dunyoning turli joylarida, ayniqsa, Yaqin Sharq mintaqasida qonli toʻqnashuv va nizolar davom etmoqda. Ming afsuski, bunday notinch keskinlik oʻchoqlari kamayish oʻrniga koʻpayib bormoqda. 

Ana shunday tahlikali vaziyatni hisobga olgan holda, biz yurtimizda tinchlik-osoyishtalikni mustahkamlash, turli xavf-xatarlarga qarshi kurashish boʻyicha faoliyatimizni har tomonlama kuchaytirishimiz shart. Bu – zamon talabi. 

Avvalo, shu yoʻnalishda shakllangan tizim samaradorligini yanada oshirishimiz, ayniqsa, diniy masalalar bilan bevosita shugʻullanadigan hokim oʻrinbosarlari, mutasaddi tashkilotlar masʼuliyatini yanada kuchaytirishimiz zarur. Xususan, mahalla raislari, profilaktika inspektorlari, imom-xatiblar, diniy-axloqiy masalalar boʻyicha maslahatchilar, yoshlar, xotin-qizlar tashkilotlari faollari – barcha-barchamiz birgalikda ish olib borishimiz lozim. 

Ishni ana shunday tashkil etsak, har birimiz bu masalaga befarq boʻlmasdan, oʻz bolamizni, oʻz uyimiz, oʻz mahallamizni oʻzimiz asraydigan boʻlsak, men ishonaman, bunday balo-qazolar hayotimizdan albatta yiroq boʻladi. 

Biz diniy ekstremizm gʻoyalari taʼsiriga adashib tushib qolgan fuqarolarni ijtimoiy reabilitatsiya qilish, ularni sogʻlom hayotga qaytarish boʻyicha ishlarni yanada takomillashtiramiz. 

Axborot resurslari orqali tarqatilayotgan buzgʻunchi gʻoyalarning oldini olish maqsadida huquqni muhofaza qilish organlari tarkibida alohida boʻlinmalar tashkil etish zarur. 

Jamiyatimizda diniy konfessiyalar oʻrtasida hamjihatlik va fuqarolar totuvligini mustahkamlashni biz bundan buyon ham eng dolzarb va ezgu vazifamiz deb bilamiz. Shu maqsadda mamlakatimizdagi diniy tashkilotlar faoliyatini takomillashtirish boʻyicha zarur chora-tadbirlar koʻriladi. 

Hurmatli majlis ishtirokchilari! 

Shu oʻrinda yana bir muhim masala – mamlakatimiz mudofaa tizimining tashkiliy tuzilmasi, uning harbiy-jangovar holati, askar va ofitserlarning maʼnaviy va ruhiy tayyorgarlik darajasi bugungi tez oʻzgarayotgan davr talablaridan ortda qolayotganini qayd etish lozim. 

Oʻtgan qisqa davrda milliy armiyamizni isloh qilish boʻyicha aniq chora-tadbirlar qabul qilinib, Qurolli Kuchlarimiz qiyofasini tubdan oʻzgartirish jarayoni boshlandi. 

Harbiy sohadagi islohotlarimizning samarasini oshirish maqsadida yangidan qabul qilinayotgan Mudofaa doktrinasi muhim rol oʻynaydi. Ushbu doktrina Oʻzbekiston tashqi siyosatining ochiqlik tamoyilini, yaqin qoʻshnilar bilan doʻstona va amaliy munosabatlarni rivojlantirishni ifoda etadi. Unda davlatimiz mustaqilligi va suverenitetini mustahkamlash ustuvor vazifa sifatida aniq belgilab qoʻyilgan. 

Mamlakatimiz geostrategik joylashuvining oʻziga xosligi, shuningdek, mintaqada vujudga kelayotgan harbiy-siyosiy holatni hisobga olgan holda, Qurolli Kuchlar birlashmalarining vazifa va tuzilmalari qayta koʻrib chiqildi. Milliy gvardiya barpo etildi, armiyani yangi qurol-aslaha va zamonaviy harbiy texnika bilan taʼminlash boʻyicha kompleks chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda. Mudofaa sanoati boʻyicha davlat qoʻmitasi tuzildi. Harbiy kadrlar tayyorlash sohasida olib borilayotgan tizimli oʻzgarishlar asosida Qurolli Kuchlar akademiyasining faoliyati tubdan qayta tashkil etildi. 

Harbiy xizmatchilar, ularning oilalari va faxriylarni ijtimoiy himoya qilish boʻyicha salmoqli ishlar amalga oshirilmoqda. Bu haqda gapirganda, 2017 yilda harbiy xizmatchilar uchun 56 ta koʻpqavatli uy barpo etilganini va bu ishlar kelgusi yilda yanada katta hajmda davom ettirilishini taʼkidlash joiz. 

Ayni paytda mudofaa sohasida oldimizda yangi va muhim vazifalar turganini barchamiz yaxshi tushunamiz. Avvalo, Milliy xavfsizlik konsepsiyasi hamda Mudofaa doktrinasining samarali va oʻz vaqtida amalga oshirilishini taʼminlash boʻyicha hali koʻp ish qilishimiz kerak. 

Davlatimizning mudofaa qobiliyatini yanada mustahkamlash, armiyamizning jangovar qudrati va salohiyatini oshirish ham eng muhim vazifalarimizdan biri hisoblanadi. Qurolli Kuchlarni zamonaviy qurol-aslaha va harbiy texnikalar bilan taʼminlash uchun Mudofaa-sanoat kompleksini shakllantirish va rivojlantirish davlat dasturini qabul qilishimiz zarur. 

Mamlakatimizda qabul qilingan Harakatlar strategiyasiga muvofiq, biz tashqi siyosat sohasida barcha uzoq va yaqin davlatlar, avvalo, qoʻshni mamlakatlar, xalqaro tashkilotlar bilan doʻstona va oʻzaro manfaatli hamkorlik aloqalarini har tomonlama rivojlantirish siyosatini izchil davom ettiramiz. 

Biz Oʻzbekiston Respublikasining xorijiy davlatlar, xalqaro tashkilotlar va xalqaro moliya institutlari bilan siyosiy, savdo-iqtisodiy, madaniy-gumanitar sohalarda tuzilgan shartnoma va kelishuvlarni oʻz vaqtida, toʻliq va sifatli bajarish boʻyicha barcha zarur chora-tadbirlarni koʻramiz. 

Fursatdan foydalanib, mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlarni qoʻllab-quvvatlab, bizga xayrixoh boʻlib kelayotgan xalqaro tashkilotlar vakillariga, xorijiy davlatlarning muhtaram elchilariga samimiy minnatdorchilik bildirishga ruxsat etgaysiz. 

Hurmatli doʻstlar! 

Bugun sizlarning eʼtiboringizga taqdim etilgan ushbu Murojaatnomada bayon qilingan reja va loyihalar, hech shubhasiz, mamlakatimiz taraqqiyotini, xalqimiz farovonligini yangi, yanada yuksak bosqichga koʻtarishga xizmat qiladi. 

Ayni vaqtda barchamiz yaxshi tushunamizki, bu ustuvor yoʻnalishlarni toʻliq va samarali amalga oshirish uchun tegishli huquqiy asos va mexanizmlarni yaratish zarur. 

Shu munosabat bilan Bosh vazir A.Aripov, Davlat maslahatchilari U.Ismoilov, O.Murodov, Xavfsizlik kengashi kotibi V.Mahmudovga barcha davlat va xoʻjalik boshqaruvi organlari, Qoraqalpogʻiston Respublikasi Vazirlar Kengashi raisi, viloyatlar, Toshkent shahri, tuman va shaharlar hokimlari bilan birgalikda, ushbu Murojaatnomadan kelib chiqadigan ustuvor vazifalarni soʻzsiz amalga oshirishga doir kompleks chora-tadbirlarni 2018 yil 10 yanvargacha ishlab chiqish va tasdiqlashni taʼminlash vazifasi topshiriladi. 

Aziz va muhtaram vatandoshlar! 

Albatta, Murojaatnomada bayon etilgan maqsad va vazifalarni amalga oshirishda hal qiluvchi bosqich boʻladigan 2018 yil biz uchun oson boʻlmaydi. Buni ochiq aytish kerak. Lekin, xalqimiz taʼbiri bilan aytganda, suv kelsa simirib, tosh kelsa kemirib boʻlsa ham, tanlagan yoʻlimizdan qaytmasligimiz shart. Nega deganda, bu hayotda hech narsa oʻz-oʻzidan boʻlmaydi. Oʻzimiz harakat qilmasak, hech kim bizga begʻaraz yordam bermaydi. 

Barchamiz bir haqiqatni chuqur tushunib, anglab olishimiz kerak: bugun gap xalqimiz, Vatanimizning taqdiri va kelajagi, jondan aziz bolalarimizning baxti va kamoli haqida bormoqda. Shunday ulugʻ maqsadlar yoʻlida barchamiz belimizni mahkam bogʻlab ishlashimiz, bor aql-zakovatimiz, bilim va tajribamizni, jonajon Vatanimizga farzandlik mehrimiz va sadoqatimizni safarbar etishimiz kerak. 

Oʻzimiz oʻzimizga xiyonat qilmasak, oʻzimiz oʻzimizni aldamasak, halol-pok boʻlib mehnat qilsak, men aminman, koʻzlagan barcha marralarimizga albatta yetamiz. Bu borada men avvalo koʻp sinovlardan yorugʻ yuz bilan oʻtgan olijanob xalqimizning mustahkam irodasi va bunyodkorlik salohiyatiga ishonaman. 

Ezgu maqsadlarimizga erishish yoʻlida barchangizga kuch-gʻayrat, sihat-salomatlik, oilaviy baxt va farovonlik tilayman. 

Katta rahmat sizlarga, sogʻ-omon boʻlinglar!